انتشار هفتگی کتاب «فرهنگ انسان‌شناسی اجتماعی و فرهنگی»: بخش پانزدهم، سرپرستی و فرزندخواندگی و پرورش

بخش پانزدهم/ سرپرستی و فرزندخواندگی و پرورش[۱]/ آلن بارنارد و جاناتان اسپنسر/ برگردان: پروین سوادیان

عموما مفهوم «پرورش» به عمل ِوالد یا والدینی اطلاق می‌شود که اغلب به مدتی طولانی، مراقب فرزند شخص دیگری بشوند، در حالی که فرزندخواندگی افزون بر آن، به کسب رابطۀ خویشاوندی بین این والدین با فرزند یا فرزندانی که پرورش می‌دهند نیز اطلاق می‌شود. هر دو کُنش شامل پذیرش نقش‌های پدر و مادری به وسیله افرادی است که والدین زیستی یا هنگام تولد فرزند نیستند، اما افزودن جایگاه خویشاوندی به فرزندخواندگی، از آن مفهومی پرسمان‌برانگیز‌تر و جالب‌تر می‌سازد.

مفهوم نخستین رومیان باستان از adoptio (فرزندخواندگی)، به سادگی به معنای انتقال اختیارات قانونی نسبت یک فرد (potestas) از شخصی به شخص دیگری، خارج از تبار خود وی، بود و اغلب به منظور ایجاد پیوندها و حفظ میراث دارایی انجام می‌شد. در روزگار رومیان «فرزندخوانده» بیش‌تر اوقات یک فرد مذکر بزرگسال بود که حتی پس از فرزند‌خواندگی، پیوندهای برخاسته از عشق و وظیفه نسبت به والدین زندۀ خود را حفظ می‌کرد. با adoptio اختیارات قانونی پدر نسبت به فرزندش پایان می‌یافت و رابطه‌ای جدید با پدر و مادر‌خوانده، برقرار می‌شد. در مقابل مفهوم رومیان از adrogatio مستلزم کسب چنین اختیاراتی در مواردی بود که پدر و پدر  ِ پدر ِِ شخص فرزندخوانده، می‌مردند چنان که در بسیاری از فرزند‌خواندگی‌های امروزین هم معمولاً شرط مرگ یا عدم توانایی والدین زیستی وجود دارد.

به این ترتیب عقاید امروزی [راجع به] فرزند‌خواندگی شامل تلقی انسان‌شناسان از آن‌چه به‌طور میان فرهنگی، این رسم را به وجود می‌آورد، عموماً جنبه‌های قانونی نهادهای رومی را با جنبه‌های تربیتی و مؤثر پرورش و پدر و مادر«حقیقی» تلفیق می‌کنند. فرزند‌خواندگی، همچنین عناصری مشترک با روابط خویشاوندی آیینی نظیر [۲]هم‌پدری دارد، گرچه شگفت این که، صرف واقعیت کسب یک جایگاه خویشاوندی قانونی، احتمالاً به فرزند‌خواندگی بیش از خویشاوندی مجازی صرف، جنبه‌ای از «حقیقت» می‌بخشد. گاهی فرزند‌خواندگی به‌عنوان شکلی از رابطۀ خویشاوندی دروغین توصیف می‌شود، اما درجۀ حقیقی یا خیالین بودن آن، موضوع دریافتی فرهنگی است (بارنارد و گود ۴-۱۵۰:۱۹۸۴). به لحاظ مردم‌نگاری، فرزند‌خواندگی به معنایی که عمدتاً تعریف شده، عموماً در اروپا، امریکای شمالی و افریقای غربی یافت می‌شود.

پرورش و فرزند‌خواندگی هر دو از فرضیات فرهنگی مهمی دربارۀ فرآیند قوم و خویشی[۳] و مفاهیم شخصی پرده برمی‌دارند. برای مثال در جزیرۀ لنگ‌کاوی[۴] در حوالی ساحل مالزی (کارستن ۱۹۹۱) تصور می‌شود که مردم از طریق سهیم‌ شدن در غذای مشترک و به این ترتیب دارایی مشترک، خویشاوند می‌شوند و پرورش متداول می‌تواند به سایر عقاید دربارۀ انعطاف‌پذیری و تغییر‌پذیری خویشاوندی مربوط می‌شود (موضوعی که اساساً بیش‌تر در جوامع آسترونزیایی[۵] با آن مواجه شدند). برخلاف مالزیایی‌های لنگ‌کاوی، برای بسیاری از امریکا‌یی‌ها، خویشاوندی «دروغین» [که] بر حسب ریشه‌شناختی خویشاوندی به معنی «ساختگی» [است] متأسفانه با انتظارات امریکایی اروپایی دربارۀ ثبات خویشاوندی «واقعی» متناسب است. (مودل ۱۹۹۴). در مطالعات متأخر‌تر بر فرزند‌خواندگی و پرورش این عملکردها را در الگوهای بزرگ‌تری بررسی کرده‌اند که به کالایی شدن و مصرف در ایالات متحده مربوط می‌شوند(لین ۱۹۹۹، مودل ۲۰۰۲، وزنیاک ۲۰۰۱) همچنین به این موارد: درک بین فرهنگی از فرزند‌خواندگی (بوی ۲۰۰۵). ماهیت «گرد‌هم‌آمدن»‌ها با خویشاوندن زیستی.

نیز نگاه کنید به: خویشاوندی، قوم و خویشی، هم‌پدری

[۱] adoption and fostering

[۲] compadrazgo

[۳] relatedness

[۴] Langkawi

[۵] Austronesian

Barnard, A., and A.Good. (1984) Research Practices in the Study of Kinship, London: Academic Press.
Bowie, F. (eds.)(2005) Cross-Cultural Approaches to Adoption, New York: Routledge.

Carsten, J. (1991) ‘Children in Between: Fostering and the Process of Kinship on Pulau Langkawi,Malaysia’, Man (n.s.) 26 (3):425–۴۳

_______(۲۰۰۰) ‘Knowing Where You’ve Come From: Ruptures and Continuities of Time and Kinship in Narratives of Adoption Reunions’, Journal of the Royal Anthropological Institute ۶(۴):۶۸۷-۷۰۳.

Goody, E.N. (1971) ‘Forms of Pro-parenthood: The Sharing and Substitution of Parental Roles’, in J. Goody (ed.), Kinship, Harmondsworth: Penguin Books.

——(۱۹۸۲) Parenthood and Social Reproduction: Fostering and Occupational Roles in West Africa, Cambridge: Cambridge University Press.

Modell, J. (1994) Kinship with Strangers: Adoption and Interpretation of Kinship in American Culture, Berkeley: University of California Press.

______(۲۰۰۲) A Sealed and Secret Kinship: The Culture of Politicies and Practices in American Adoption, New York: Berghnhn Books.

Volkman, T.A. (ed.) (2005) Cultures of Transnational Adoption, Durham, NC: Duke University Press.

Wozniak, Danielle (2001), They’re All My Children: Foster Mothering in America, New York: New York University Press.