امه سزر : « سیاه پوست شاخص و اساسی » (لوموند دیپلماتیک: توامبر ۲۰۱۳)

ماریا داسیلوا ترجمه ی حوا بختیاری

سال ۲۰۱۳، مصادف با صدمین سال تولد امه سزر است که در سال ۲۰۰۸ در سن ۹۵ سالگی از دنیا رفت . از جمله ادای احترام ها و بزرگداشت هایی که برای شاعر و نمایش نامه نویس مارتینیکی – که امروز در پانتئون جا دارد – گرفته شد، انتشار آثار وی در ماه نوامبر در Pleiade ، درخاطره ها باقی است، جایی که شعرایی چون لئون گونتران داماس(Leon Gontran Damas) و لئوپولد سدارسنگور(Leopold Sedar Senghor) نیز به او ملحق خواهند شد . این سه نویسنده بزرگ «سیاه وارگی » این مفهوم را از سال ۱۹۳۴ در مجله ی دانشجوی سیاه که خود موسس آن بودند تجلی بخشیدند و از نخستین نویسندگان سیاه-افریقایی بودند که مقالاتشان در آن به چاپ رسید .

به موازات خواندن کتاب، امه سزر، برادر آتش فشان (۱) به قلم نویسنده ی گوادلوپی آقای دانیل ماکسیمن(Daniel Maximin) ، موضوع به ویژه روشنگرانه و صریح می نماید.

برای سزر، کلام شاعرانه «حرف نادر و کمیابی است که صبورانه و با بردباری طی مدت ها اندوخته و گردآوری شده و مسیر پیشرفتش را می پیماید، می توان گمان کرد بی فروغ و خاموش شده اما به یک باره گسست و شکافتگی بزرگ اتفاق می افتد » . اگر ماکسیمن، سزر را « برادر آتش فشان» خود می نامید، برای این بود که در خلال نزدیک به چهل سال درخیلی ازچیز ها با هم شریک شده بودند، از فوران شعر تا مبارزه ی ضد استعماری و نبرد برای اثبات هویت antillaise مردم آنتیل. آنها به طور مشترک کود کی یک «جمع خانوادگی» ، حکایت سلطه و برتری استعماری و تعلق و دلبستگی به زادگاه وسرزمین مادری را تجربه کرده بودند : « ما ، مردم گوادلوپ، فرزندان آتش فشان Soufriere، همان نگاه و دید شما مردم مارتینیک، فرزندان کوه Pelee ، را از جهنم نداریم ».

ملاقات آن ها به سال ۱۹۶۵ در پاریس ، در کتاب فروشی، حضور افریقایی، بر می گردد که بر خواسته از پویایی و فعالیت مجله ای به همین نام بود، محلی برای بازتاب و انعکاس مبارزات ضد استعماری و استقلال طلبانه . ماکسیمن کودکی بیش نبود که دفتر بازگشت به زاد بوم در سال ۱۹۳۹ منتشر شد و تاثیر سریع و برق آسای آن نوجوانی وامید و اشتیاقش برای نوشتن را شکل داد و پروراند . آن روزها هدف او کار کردن برای مجله ی فرهنگی پیشرو وآزادی خواه، تروپیک، بود که سزر به اتفاق همسرش سوزان در سال ۱۹۴۱ پایه گذاری کرده بود . این پیش درآمدی شد برای تبادل نظر و گفتگویی که روند تدریجی آن تا سال های ۱۹۸۰ ادامه یافت ، زمانی که ماکسیمن انتشار متون شاعرانه پراکنده از آخرین جنگ و مجموعه ی سزر Moi, Laminaire (سال ۱۹۸۲) را به عهده گرفت .

این دوستی دیرینه رنگ وبوی صمیمانه و محبت آمیزی به این روایت داده که وقایع مهم زندگی سزر بدون اینکه هدف و مقصود اصلی این گفته ها باشد در آن بیان شده : موضوع اساسی خود اثر می باشد. حکایت بین « تو» خودمانی مورد خطاب و «او» روایت گر در نوسان است و هم چنین ادای احترام بسیار زیبایی به سوزان همسر سزر که ماکسیمن کتابی از او به نام پرده پوشی بزرگ از انتشارات Seuil را به چاپ رساند ، اما قدرت و توانایی درونی او ناشناخته مانده . سوزان نقش مهمی برای شریک زندگیش بازی می کرد، او الهام بخش و همدمش بود : « سوزان و من با هم نفس می کشیدیم ». او هم چنین تجسم و سیمای زنانی بود که تئاتر سزر را پر کرده بودند، تئاتری مملو از فراوانی و غنای شاعرانه و سیاست . تراژدی شاه کریستف او، در مورد اولین رئیس جمهور سیاه پوست در هایئتی بعد از شکست قدرت استعماری، توسط ژان ماری سه رو، درسال ۱۹۶۵ در پاریس و در تئاتر اودئون با بازیگران سیاه پوست به روی صحنه رفت که چشم انداز سنتی و مرسوم را به شکل تاثیر گذار و منقلب کننده ای تغییر داد.

سزر، مانند نویسنده ی الجزایری، کاتب یاسین، خود را ازقید زبان ظلم و ستمگری آزاد کرد و از آن یک «غنیمت جنگی» ساخت، زبانی از مقاومت و تعهد که شعر را گویاتر بیان می کرد : « متعهد بودن برای هنرمند به معنای فرو رفتن در متن جامعه، از جنس مردم بودن، با تمام وجود درگیر مشکلات کشورشدن و گواهی دادن از اوضاع » می باشد. همین جنبش او را به نوشتن، فصلی در کنگو، در سال ۱۹۶۷ واداشت. مسئله کشورش نبود، اما مبارزه برای دستیابی به استقلال به رهبری پاتریس لومومبا مبارزه او و مبارزه ی همه بود . این نمایشنامه کم به اجرا درآمد – هر چند سه رو، در گذشته این کار را کرده بود – اما امسال توانستیم نمایش با شکوه Cristian Schiaretti کریستیان شیارتی ، با حضورسی و هفت بازیگر و خواننده که تقربیا همگی افریقایی (۲) بودند را ببینیم .

سزر، قبل از هرچیز شاعر بود، اندیشمندی در راستای استقلال طلبی در ردیف فرانتس فانون، که در خطابه ای درباره استعمار۱۹۵۰مشهود است، سزر هم چنین یک شخصیت سیاسی بود، پنجاه و شش سال شهردار فور دو فرانس بود وچهل و هفت سال نماینده ی مارتینیک در پارلمان فرانسه. او یکی از مردان بزرگ جهان سوم و دنیا باقی خواهد ماند چون همان طور که ماکسیمن خلاصه کرده، « خون همه قاره ها در رگ هایمان جاری است » .

۱- Aimé Césaire, OEuvres complètes, Albert James Arnold (sous la dir. de), CNRS Editions, Paris, 1 000 pages, 39 euros. A paraître en janvier 2014.

۲- Daniel Maximin, Aimé Césaire, frère volcan, Seuil, Paris, 2013, 268 pages, 18 euros.

۳- Créé au Théâtre national populaire (TNP) de Villeurbanne en mai 2013,le spectacle est repris au théâtre des Gémeaux de Sceaux, dans les Hautsde- Seine, du 8 au 24 novembre 2013.