الزامات سیاستگذاری گردشگری آرامستان‌ها در استان قم
سیاستگذاری را میتوان «تعیین خط مشی پیشرفت فعالیت‌ها، رهنمون‌ها، دستورات و مجموعۀ طرز عمل‌ها در چارچوب اخلاقی مسئله محور دانست. عوامل زمینه‌ای چون فرهنگ، اقتصاد، امنیت، امکانات رفاهی و زیربنایی جاذبه‌های گردشگری، قوانین بالادستی، ظرفیت جامعل مقصد و کشش محیطی قصد در سیاستگذاری گردشگری نقش به سزایی دارند. خط‌مشی‌گذاری گردشگری برای توسعه این صنعت در همه جوامع امری است پذیرفته شده. خاصه آن که این صنعت از حوزه‌هایی است که گردش مالی آن بسیار زیاد است و در توسعه اقتصادی کشورها نقشی حیاتی را ایفا می‌کند و جد بر فضای فرهنگی- اجتماعی جوامع میهمان و میزبان اثرگذار است بدین ترتیب لازم است تمامی اقدامات و گام‌های اتخاذ شده در این عرصه حساب شده و برنامه‌ریزی شده باشند. سیاستگذاری گردشگری در تمامی اقسام و شاخه‌ها، در سطوح ملی، بین‌المللی، خرد و منطقه‌ای یکی از ارکان شکوفایی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌رود و از اهمیت والایی برخوردار است. به منظور راه‌اندازی و اجرای گردشگری در آرامستان‌ها در استان مقدس قم، لازم است گام‌های زیر با دقت نظر بسیار و رعایت حرمت آرامستان‌ها و بقاع متبرکه صورت پذیرند:
نوشته‌های مرتبط
- مطالعات کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی در خصوص ابعاد متعدد آرامستان‌ها در منطقۀ مورد نظر:
بدیهی است که آرامستان‌ها تنها بخشی از ساختار شهری نیستند و اساساً محدود کردن آنها به این نگرش چشم‌پوشی واضحی از سایر ابعاد درخور توجه آرامستان‌ها است. آرامستان‌ها به لحاظ معماری، جهانبینی و در ابعاد هنری و اجتماعی از اهمیت شایان توجهی برخوردارند. یکی از راه‌های درک این ابعاد بهره‌مندی از اسناد و اطلاعات دست اول یا ثانویه است. پیش از هرگونه سیاستگذاری برای ورود گردشگران لازم است به مطالعۀ ابعاد مختلف آرامستان‌ها پرداخته شود. در صورت سیاستگذاری صحیح بازنمایی تمامی این ابعاد می‌توانند در راستای فرهنگ و آیین اسلامی ایفای نقش کنند(قوچانی خراسانی و همکاران، ۱۴۰۱).
- ذائقه سنجی گردشگران:
در این خصوص لازم است با پیمایش‌های اصولی و دقیق به کسب اطلاعاتی در خصوص ذائقۀ گردشگران ورودی به استان مقدس قم خاصه گردشگرانی که در طلب بازدید از مقابر و آرامستان‌ها هستند، پرداخته شود. در غیر این صورت ممکن است مجموعه اقدامات صورت گرفته در خصوص توسعۀ هر قسم از گردشگری نه تنها مورد استقبال گردشگران قرار نگیرد، بلکه هزینه‌های اقتصادی- اجتماعی بسیاری را بر دوش سیاستگذارن، نهادهای متولی گردشگری در مقصد و جامعل محلّی بگذارد. لازم است پس از ذائقه سنجی و اعمال ذائقه و نیاز گردشگران بالقوه در سیاستگذاری‌های گردشگری بر انطباق/ عدم انطباق آنها با ضوابط و قوانین مقصد، ظرفیت مقصد و واکنشهای احتمالی جوامع میزبان توجه شود.
- مشخص کردن انواع تورهایی که میتواند در آرامستان مورد نظر برگزار شوند و امکان‌سنجی آنها: گفتنی است آرامستان‌ها دارای ابعاد متنوع جالب توجهی برای طیف وسیعی از گردشگران‌اند. معماری، نگاره‌های موجود بر سنگ‌ها، نحوۀ قرارگیری اجساد در مقابر، رنگ‌های به کار رفته در آرامستان‌ها، ابعاد معنوی و نحوۀ جهانبینی بخشی از جذابیت‌های آرامستان‌ها است که میتواند گردشگران متعددی را در طیفهای متعدد جذب نماید. بدین ترتیب لازم است با عنایت به ابعاد فرهنگی-اجتماعی مقصد و با حفظ حرمت مکان سیاستگذاری دقیقی برای بازنمایی جنبه‌های معماری، هنری و فرهنگی آرامستان‌ها در استان قم صورت پذیرد و بر اساس آن برای برگزاری تورهای گردشگری برنامه‌ریزی انجام شود.
- مشخص کردن الزامات و قوانین برگزاری تورها:
لازم است به منظور توسعه پایدار گردشگری مقابر در مقصد، به احصاء ظرفیت مقصد و جامعۀ محلی و آثار احتمالی توسعۀ این قسم از گردشگری و در نظر گرفتن قوانین و مقررات در این حوزۀ پرداخته شود. این قوانین حفظ حرمت بنا، حفظ مناقع جامعۀ محلی، پایداری محیط و… را در بر می‌گیرند. نکتۀ شایان توجّه در این خصوص توجه به سلایق، نیازها و علایق بازدیدکنندگان از یکسو و قوانین از دیگر سو است. به عبارتی لازمۀ قانون‌گذاری صحیح و مناسب توجه به هویت بنا است.
۵. تجهیز نیروی کار مورد نیاز برای برگزاری تورها به دانش تاریخی، فرهنگی و مذهبی:
راهنمایان گردشگری از اهمیت شایان توجهی در جذب گردشگران، برقراری ارتباطات صیح به انها و ارائۀ اطلاعات درست برخوردارند. یکی از ارکان توسعۀ پایدار گردشگری، راهنمایان کارآموزده و راهنمایانی‌اند که اصول روایتگری صحیح و بدون کاست مطالب، ارتباط با طیفهای متعدد گردشگر، اصول حفاظت محیطی، اصول حفظ حرمت و هویت بنا و راهکارهای پاسخگویی به نیازهای مختلف گردشگران را آموخته باشند. در این قسم از گردشگری، تلسط کافی بر تاریخ، مبانی مذهبی و فرهنگی ضروری است.
- اطلاع‌رسانی و بازاریابی برای جذب گردشگری و همکاری با سایر نهادهای مربوطه چون ادارۀ امور زائران استان و….
مواردی که ضامن پایداری سیاستگذاری گردشگری در آرامستان‌ها هستند:
- توجه به ظرفیت مقصد
هر گونه سیاستگذاری صحیح و متقن در خصوص توسعۀ گردشگری در گروی احصاء ظرفیت‌های قصد است. در صورت بی‌توجهی به این مسئله تضمین پایداری توسعه گردشگری و منافع حاصل از توسعه این صنعت در مقصد با تردید مواجه می‌شود. به این ترتیب لازم است ظرفیت فضایی، اجتماعی، فرهنگی مقصد مورد ارزیابی دقیقی صورت بگیرد و سیاستگذاری بر اساس نتایج ارزیابی‌ها پایه‌گذاری شوند. با توجه به استقبال وافر و مثال‌زدنی گردشگران روزانه به استان قم، ظرفیت فضایی این استان به نحو درخوری تقویت شده است اما به منظور جلوگیری از ازدحام در ایام مناسبتی تمهیدات لازم اندیشیده شود. همچنین لازم است در تمامی سیاستگذاری‌های گردشگری و در جریان متنوع‌سازی جاذبه‌های گردشگری به حفظ حرمت ابنیه و فضای معنوی استان توجهات لازم مبذول شود.
- حفظ حرمت و هویت بنا و مقاصد گردشگری
هر بنای تاریخی و مقصد گردشگری دارای هویت به خصوصی است. این هویت به واسطۀ عوامل ذاتی و عرضی بسیاری مانند کاربری‌های پیشین و فعلی، انگیزۀ بازدید کنندگان از اماکن، امکانات مقاصد، پیشنیۀ تاریخی قاصد مجاور و… ایجاد می‌شود. در هر گونه سیاستگذاری در راستای توسعۀ گردشگری در تمامی اقسا وشاخه‌ها لازم است به هویت بنا و حفظ آن توجه شود. بی‌توجهی به هویت بنا در بازد یدهای گردشگری به عدم پایداری طرح‌های گردشگری، برهم خوردن توازن اجتماعی مقصد، نارضایتی ساکنان و در نهایت کژکارکرد بنا منجر می‌شود. با توجه به این که معنویت جزء جدایی‌ناپذیر هویت مقاصد گردشگری آرامستان‌ها در قم است، لازم است در تمامی سیاست‌ها به حفظ معنویت توجه شود. این مسئله میتواند با بخش‌بندی صحیح گردشگران ورودی و سیاست‌های اتخاذ شده به واسطۀ مراجع تصمیم‌گیری و اجرایی محقق شود.
- منافع جامعۀ محلی
توسعۀ متوازن و پایدار گردشگری در صورت بی‌اعتنایی به منافع جامعۀ محلی محقق نخواهد شد. چرا که در این صورت، بی‌اعتنایی، بی‌میلی و حتی رفتارهای طردگرایانۀ جامعۀ محلی نسبت به توسعۀ گردشگری بروز خواهند کرد و موجبات در خطر افتادن پایداری را فراهم خواهد کرد. در نظر داشتن منافع جامعۀ محلی در گام‌های سیاستگذاری و اجرایی طرح‌های گردشگری، ادراک مثبت از آثار گردشگری و نهایتاً حمایت ایشان را در بر خواهد داشت.
- خدمات زنجیره‌وار
سیاستگذاری به منظور ارائۀ خدمات زنجیره‌وار یکی از اقدامات مؤثر در تحکیم و تضمین سیاست‌های توسعۀ گردشگری آرامستان‌ها خاصه در استان قم است. سیاستگذاری به منظور بهبود وسایل حمل و نقل از مبدأ به مقصد و درون مقصد، سیاستگذاری به منظور ارائۀ مجموعه جاذبه‌های مورد نظر طیفهای گردشگران ورودی، سیاستگذاری به منظور ارائۀ خدمات اقامتی بر اساس ذائقۀ گردشگران و قوانین مقصد از جمله مواردی است که میتواند سیاستگذاران را در ارائۀ خدمات گردشگری به صورت زنجیره‌وار یاری دهد و به افزایش مدّت زمان اقامت در مقصد منجر شود.
منابع:
دورانت، ویلیام جیمز (۱۳۷۲) تاریخ تمدن، جلد یک (چاپ چهارم) ترجمه احمد آرام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فیضی، محسن و سینا رزاقی اصل(۱۳۸۸)گورستانها به مثابه مناظر فرهنگی، فصلنامه اندیشه ایرانشهر، سال چهارم،
وحیدزادگان، فریبا(۱۳۹۱)، طراحی محیط و منظر در بافت تاریخی بر اساس الگوی باغ ایرانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.