آموزش سواد مالی برای کودکان و نوجوانان (۳)

پول چیست؟

اکثر بچه‌ها از سن سه سال و بیشتر متوجه می‌شوند که می‌توانند پول را در ازای آنچه می‌خواهند پرداخت کنند، زیرا آنها در خریدهای روزمره شما را همراهی می‌کنند و می‌بینند چگونه شما برای پرداخت وجه چیزهایی مانند غذا، کتاب، اسباب بازی و … پول را از کیف خود خارج کرده و به فروشنده و حتی به پرستار بچه پرداخت می‌کنید. از آنجا که کودکان در طول روز به صورت مکرر در معرض تبادل پول برای دریافت چیزهای مختلف قرار می‌گیرند، در سنین بسیار پایین می‌فهمند که از پول می‌توان برای دریافت چیزهایی که نیاز دارند و می‌خواهند استفاده کرد. (در مورد نیازها و خواسته‌ها در آینده بیشتر صحبت خواهیم کرد). آنچه که آنها ممکن است درست درک نکنند این است که دقیقاً پول چیست و چطور در کیف پول شما جای می‌گیرد و چگونه به پایان می‌رسد.

تبادل:

از آنجایی که در سنین بالا تغییر باوری که از ابتدا در ذهن شکل می‌گیرد سخت است ضرورت آموزش صحیح به بچه‌ها ایجاب می‌کند که از ابتدا اطلاعات درست را به کودکان آموزش دهیم. به فرزندانتان توضیح دهید قبل از اینکه پول وجود داشته باشد مردم مجبور بودند برای پرداخت هزینه‌ی چیزهایی که مورد نیازشان بود یا تجارت با یکدیگر، به دادوستد و معاوضه کالاها و اقلامی مانند حیوانات، مواد غذایی، پوشاک، هیزم و … با یکدیگر بپردازند. مردم مجبور بودند در مورد آنچه که در این بازار آشفته تجارت “منصفانه” نامیده می‌شد توافق کنند که با چه میزان از یک کالا می‌توان چقدر از یک کالای دیگر را خریداری کرد؟ برای مثال ممکن است شخصی با دوازده عدد تخم‌مرغ یک قرص نان خریداری کند و شخص دیگری با ده عدد مرغ یک گوسفند خریداری کرده باشد.

در حالی که تهاتر کردن برای پرداخت هزینه اقلام مورد نیاز از نظر قانونی مجاز و برای مردم کارساز بود ولی در این نوع سیستم پرداخت و مبادله، نواقصی نیز وجود داشت که می‌توان از میان آنها به موارد زیر اشاره کرد:

حمل و نقل اقلام مورد نیاز برای مبادله همیشه آسان نبود. بنابراین برای درک بهتر این موضوع از کودک خود بپرسید آیا می‌توان یک گاو یا چند جوجه را در جیب خود حمل کرد؟

همیشه تقسیم‌بندی همه‌ی موارد قابل تبادل آسان نبود. پول باید به مقادیر کوچکتر تبدیل می‌شد تا مفید واقع شود. بنابراین از کودک خود بپرسید: آیا پرداخت یک گاو برای خرید یک نان عادلانه است؟ چگونه می‌توان بخشی از یک گاو را فروخت؟

از آنجا که بعضی از کالاها ممکن است فاسد، خراب، شکسته یا غیر قابل تبدیل شوند، از کودک خود بپرسید چقدر طول می‌کشد تا تخم مرغ‌ها فاسد شوند؟ یا اینکه آیا نان کپک زده ارزش دارد؟

از همین‌جا می‌توان برای کودکان توضیح داد از آنجایی که تبادلات دشوار بود مردم برای خرید مایحتاج روزمره زندگی به یک راه ساده‌تر نیاز داشتند بنابراین سکه‌هایی از جنس طلا و نقره ساخته شد. سکه با ویژگی‌هایی که داشت بسیاری از مشکلات ناشی از مبادله پایاپای کالاها را حل کرد یکی  از ویژگی‌های آن حمل و نقل آسان آن بود. به مرور زمان سکه‌هایی با جنس و ارزش مختلف ساخته شد که توانست در طول زمان ارزش خود را حفظ کند.

پول:

نکته مهم این‌ است به فرزندانتان آموزش دهید که پول در اشکال و اندازه‌های مختلفی وجود دارد و برای پرداخت هزینه‌ و بهای خرید همه چیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. کودکان باید بدانند اکثر کشورها دارای دو نوع پول هستند؛ سکه‌هایی که از فلزات و اسکناس‌هایی که از کاغذ مخصوص ساخته شده‌اند. در کشور ما سکه‌های متنوع و اسکناس‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام از آنها ارزش متفاوتی دارد. برای کودکان مفید است که انواع سکه‌ها و اسکناس‌ها را ببینند تا بتوانند اندازه‌ها، شکل‌ها و رنگ‌های آنها را مقایسه و تفاوت‌شان را درک کنند. یادگیری اسم‌ها و ارزش‌های هر سکه و اسکناس نیاز به تمرین دارد. خوب است که به سادگی به کودکان و فرزندانمان آموزش دهیم که هر سکه و اسکناس یک نام خاص دارد و هر یک ارزش مشخصی دارد. کودکان بزرگ‌تر می‌توانند نام سکه‌ها و اسکناس‌ها را به همراه مقادیر مربوطه یاد بگیرند. در آموزش به کودکان باید این نکته را در نظر داشت که واحد پول در کشور ما ریال است ولی برای سهولت محاسبه در مبادلات با حذف یک صفر و تغییر نام به تومان بصورت روزمره در فروشگاه‌ها و … مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی در بانک‌ها و سایر مراکز دولتی حتما بصورت ریال محاسبه و مبادله می‌شود که در آینده بیشتر به آن می‌پردازیم.

• ۵۰۰ ریال = ۵۰ تومان

• ۱.۰۰۰ ریال = ۱۰۰ تومان

• ۲۰.۰۰۰ ریال = ۲.۰۰۰ تومان

• ۵۰.۰۰۰ ریال = ۵.۰۰۰ تومان

• ۱۰۰.۰۰۰ ریال = ۱۰.۰۰۰ تومان

کودکان بزرگ‌تر نیز می‌توانند یاد بگیرند که با چه مقدار از سکه‌های مختلف می‌توانند ارزش مشابه از یک سکه یا یک اسکناس بزرگ‌تر را ایجاد کنند. با این تمرین آنها یاد می‌گیرند که چگونه می‌توان واحدهای کوچک‌تر پولی را به واحدهای بزرگ‌تر تبدیل کرد و بالعکس.

به عنوان مثال شما می‌توانید بیست ‌هزار ریال را به راه‌های مختلف برای آنها معادل‌سازی کنید:

• ۵.۰۰۰ ریال + ۵.۰۰۰ ریال + ۵.۰۰۰ ریال + ۵.۰۰۰ ریال = ۲۰.۰۰۰ ریال

• ۵.۰۰۰ ریال + ۵.۰۰۰ ریال + ۱۰.۰۰۰ ریال = ۲۰.۰۰۰ ریال

• ۱۰.۰۰۰ ریال + ۱۰.۰۰۰ ریال = ۲۰.۰۰۰ ریال

تعدادی از بازی‌ها در این حوزه وجود دارد که شما می‌توانید به کمک آنها به کودک خود کمک کنید تا راحت‌تر و سریع‌تر با اشکال مختلف سکه‌ها و اسکناس‌ها آشنا شود.

ابتدا مطمئن شوید که کودک شما متوجه شده‌ است که سکه‎ها اندازه‌ها و مقادیر مختلفی دارند. سپس به او تعدادی سکه از مقادیر مختلف بدهید، بنابراین آنها باید بتوانند سکه‌های مختلف را درستون‌های جداگانه دسته‌بندی کنند. هنگامی که سکه‌ها توسط کودک در ستون‌های مختلف از هم جدا می‌شوند توضیح دهید که اسم این سکه چیست و چقدر ارزش دارد. برای درک بهتر مقدار ارزش آنها مطلوب است که سکه‌ها را با آنچه که می‌توانند خریداری کنند مرتبط سازید. اما باید به این نکته توجه داشت که در کشور ما به عنوان مثال با هیچ یک از مسکوکات به تنهایی نمی‌شود چیزی تهیه کرد؛ حتی یک قرص نان.

از کودکان بزرگ‌تر که مبانی شمارش را می‌دانند بخواهید با استفاده از سکه‌های مختلف مقدار پول سئوال شده را به شما نشان دهند. مثلاً باکدام سکه‌ها می‌توان ۱۵.۰۰۰ ریال یا معادل ۱.۵۰۰ تومان پرداخت کرد؟

اسکناس‌های مختلف را به فرزندانتان معرفی کنید و به آنها اجازه دهید که به هر یک از آنها نگاه کنند و آنها ‌را به خاطر بسپارند. همانند سکه‌ها، اسکناس‌های کاغذی هم تصویر متفاوت و هم سایزهای نسبتاً متفاوت دارند و متناسب با آنچه که بر روی آنها درج می‌شود، ارزش‌های متفاوتی پیدا می‌کنند.

از کودکان بزرگ‌تر بخواهید راه‌های مختلفی برای پرداخت مبالغ بزرگ‌تر به عنوان مثال ۲۰۰.۰۰۰ ریال و ۲.۵۰۰.۰۰۰ ریال و … به شما نشان دهند تا با استفاده از سکه‌‌ها و اسکناس‌ها تمرین کنند.

همانند بسیاری از بانک‌ها که برای رول کردن سکه‌ها و اسکناس‌ها از باند رول مخصوص استفاده می‌کنند شما هم می‌توانید با تهیه باند رول مخصوص به کمک فرزندانتان شمارش سکه‌ها و اسکناس‌ها را انجام داده سپس آنها را رول کنید و توضیح دهید که هر کدام از آنها چقدر ارزش دارد.

پس از تمرین اجازه دهید که کودک شما در فروشگاه‌ها به محاسبه قیمت و شمارش سکه‌ها و اسکناس‌ها برای پرداخت وجه خریدهای کوچک اقدام کند. در نظر داشته باشید که این کار ممکن است کمی طول بکشد. اما اگر برای رفتن به فروشگاه زمان شلوغی را انتخاب نکرده باشید این موضوع برای شما، فرزندتان، صندوق‌دار و حتی مشتریان سرگرم کننده خواهد بود.

راه‌های دیگر برای پرداخت‌ها:

درحالی که مفهوم اعتبار ممکن است برای اکثر کودکان مناسب نباشد شما می‌توانید به بچه‌ها توضیح دهید که مردم می‌توانند چیزهایی را بخرند حتی اگر وجه نقد اسکناس و سکه به همراه نداشته باشند، همچنین مردم از کارت‌های اعتباری و چک برای پرداخت هزینه‌ها استفاده می‌کنند. مهم این است که به کودک خود کمک کنید تا درک کند کارت‌های اعتباری و چک‌پول‌ها رایگان نیستند و شما باید وجه آنرا با سکه‌ها و اسکناس‌های واقعی که برای به دست آوردن آنها کار کرده‌اید قبلا پرداخت کرده یا در مدت معین تامین اعتبار کنید.