مقدمه:
آرالیسم را میتوان مفهومی جدید در ادبیات زیستمحیطی قلمداد کرد. مفهومی که ارجاعی مستقیم به یک فاجعه زیستمحیطی دارد، البته استفاده از لفظ مستقیم، به معنی فقدان انتزاع در این مفهوم نیست بلکه آرالیسم ارجاعی مستقیم به تاریخ سیاسی شوروی سابق و نگرشهای بالادستی به مسائل زیست محیطی و اجتماعی است. این نوع نگرش، همچنان وجود دارد و فاجعه میآفریند. جستجو در این مفهوم، ما را با متفکر ایرانی دانشگاه علم و فناوری در کشور رو به رو می کند که مقالات متعددی در حوزهی بحران آب و مسائل زیستمحیطی دارد. حُسن کارهای کرمی، نسبت به دیگر متفکران حوزه زیست محیطی گرایش سیاسی/اجتماعی پژوهشهای اوست و این گرایش، در حالی که مسائل زیست محیطی و به طور خاص بحران آب در سیطره ی پارادایمهای غیرانسانی هستند یک امتیاز به حساب میآید. در هر صورت کرمی در این مقاله با تاکید بر نوع مدیریت دریاچه آرال در پی پاسخگویی به این سوال است که چه رویکرد سیاسی منجر به نابودی دریاچه آرال گشت؟
نوشته‌های مرتبط
بحر خوارزم یا دریاچه آرال، با وسعتی چند ده برابر دریاچه ارومیه در بین ازبکستان و قزاقستان واقع شده است، البته صرفاً بروی نقشهها. اکنون جز دریاچههای بیرمق، تکهپاره و آکنده از مواد سمی و نمکی چیزی از آرال باقی نمانده است. این دریاچه، تحت مدیریت رژیم سابق شوروی و بعد از آن اقمار برجای مانده، خشک گردید. از این جهت، نمیتوان آرالیسم را ارجاعی صرف به مدیریت و منطق بلشویکی دانست بلکه در هر جایی و هر زمانی، میتوان چنین رویکردی را پیدا نمود. نگرشی که در آن برنامههای کلان، از بالا بیتوجه به ظرفیتهای اکولوژیک بر طبیعت تحمیل میشود و دود آن تا سالها بلکه قرنها به چشم بازماندگان میرود.
گزارشهای خاص مربوط به دریاچه آرال نشان میدهد که نه تنها جغرافیدانان بلکه مدیران و سیاستگذاران رژیم بلشویک، از پیامدهای گسترش کشاورزی دریاچه آرال آگاه بودند. نتایج تحلیلهای سود و زیانی که توسط حاکمیت شوری انجام شده نشان میدهد که مزایای رشد کشاورزی در این منطقه صحرای قره قوروم، بر معایب آن من جمله خشک شدن دریاچه میچربد. آنها میدانستند دریاچه خشک خواهد شد. اساساً ضرورتهای سیاسی و اقتصادی حاکم بر رژیم شوروی را باید در وقوع فاجعه مورد تامل قرار داد، به این معنا که رژیم شوروی، در پی اصول و ایدئولوژی خویش بود و نابودی چشمانداز این منطقه نمیتوانست تاثیر چندانی بر اصول آنها داشته باشد. فرایندی که در مناطق دیگر جهان نیز دیده شده و میشود؛ هشدار مداوم کارشناسان زیست محیطی و تداوم و استمرار برنامههای کلان بدون در نظر گرفتن این هشدارها…
برای دسترسی به زیرنویس ها و مطالعه ادامه مطلب به فایل پیوست مراجعه نمایید:
