دایره المعارف انکارتا، برگردان سامال عرفانی
زمین و منابع
نوشته‌های مرتبط
مساحت کل بخش خشکی خاورمیانه، ۷،۳میلیون کیلومتر مربع(۸،۲ میلیون مایل مربع) است. بخش عمده‌ی مساحت این سرزمین را دشت‌های هموار یا فلات‌های مرتفع به خوداختصاص داده‌اند . نواحی بیابانی پهناور در سرتاسر دامنه جنوبی منطقه، شامل بیابان لیبی و بیابان عربی در مصر، ربع الخالی در مناطق جنوبی عربستان صعودی ، و بیابان سوریه در محل تقاطع عربستان سعودی، اُردن، سوریه و عراق، گسترش یافته‌اند. نواحی کوهستانی شمالی، شامل کوه‌های توروس(Taurus Mountains) در ترکیه، رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس در ایران و کوهستان‌های شمال عراق می‌باشند. بخش اعظم دنباله شمالی دره بزرگ ریفت(Great Lift Valley) در سوریه، لبنان، اُردن و اسرائیل واقع شده است، گود‌‌ی‌ای که از خاورمیانه تا آفریقای جنوب شرقی امتداد یافته است. دریای خزر، بزرگترین دریای داخلی محصور در منطقه و تنها دریایی که از اهمیت اقتصادی برخوردار است، مرز شمالی ایران را دربر‌می‌گیرد. منطقه خاورمیانه به طور مشخص در معرض زمین‌لرزه قراردارد، پدیده‌ای که در طول نیمه‌ی دوم قرن ۲۰ ویرانی‌های فراوانی خصوصا در ایران و ترکیه پدید آورده است.
الف-آب و هوا
میزان بارندگی و دمای هوا در سراسر خاورمیانه و حتی در داخل کشورهای اینمنطقه بطور قابل ملاحظه‌ای متغیر است. برای مثال نواحی ساحلی دریای خزر در شمال ایران، سالانه حدودا تا ۲۰۰۰میلی‌متر(۸۰ اینچ) بارندگی دارد، درحالیکه مناطق بیابانی ایران ممکن است به مدت چندین سال شاهد هیچ نوع بارندگی نباشند. دمای هوا نیز بر منطقه به منطقه تغییر می‌کند. دمای هوای آنکارا، در مرکز منطقه‌ی فلات ترکیه از میانگین صفر درجه سانتیگراد (۳۲درجه فارنهایت) در ماه ژانویه به میانگین ۲۳درجه سانتیگراد(۷۳ درجه فارنهایت) در ماه ژوئیه تغییر می‌یابد. به عکس، نواحی ساحلی کم‌ارتفاع شبه‌جزیره‌ی عربستان ( شبه‌جزیره‌ی بزرگ واقع در شمال اُردن و عراق) و نیز نواحی هم‌مرز با دریای مدیترانه دمای معتدل‌تری را در زمستان تجربه می‌کنند: میانگین دمای هوای جده، واقع در بخش غربی عربستان صعودی، درماه ژانویه ۲۴ درجه‌ی سانتیگراد(۷۵ درجه فارنهایت) و در ماه ژوئیه ۳۱ درجه‌ی سانتیگراد (۸۹درجه‌ی فارنهایت). نواحی بیابانی کم‌ارتفاع واقع در نواحی داخلی شبه‌جزیره‌ی عربستان، ایران، عراق و مصر دوره‌هایی بسیار گرم را در تابستان، با دمایی که اغلب به ۴۵ درجه‌ی سانتیگراد (۱۱۳ درجه‌ی فارنهایت) و یا بیشتر هم می‌رسد، تجربه می‌کنند.
منابع آب
به غیر از رود نیل، که بیشتر ذخیره‌ی آب و نظام‌های آبیاری مصر را تغذیه می‌کند، ونیز رودخانه‌های دجله و فرات که آب مورد نیاز عراق، سوریه و ترکیه را تامین می‌کنند، هیچ رودخانه بزرگ یا آبراه قابل کشتیرانی دیگری در منطقه وجود ندارد. دریای جلیله ( دریاچه‌ی تیبریاس) در شمال اسرائیل، که از شمال به وسیله‌ی رودخانه‌ی کم عمق و غیرقابل کشتیرانی اُردن تغذیه می‌شود، منبع اصلی آب شیرین اسرائیل را فراهم می-سازد. با چنین محدودیتی در ذخایر آبی، دسترسی به آب برای آشامیدن، آبیاری، و برق آبی، در بسیاری از قسمت‌های خاورمیانه از اهمیت حیاتی روزافزونی برخوردارشده است.
کنترل منابع آبی، به منبع عمده‌ی تنش‌های سیاسی تبدیل شده است. زمانیکه اسرائیل کرانه‌ی باختری را در ۱۹۶۷ و بخش‌هایی از جنوب لبنان را در ۱۹۸۲ تصرف کرد، کنترل شعبه‌های شمالی رودخانه اُردن، دریای جلیل و رودخانه‌های لیتانی و بَینییاس را بدست آورد. دولت اسرائیل همچنین، به شهرک‌نشینان یهودی اجازه می‌دهد که در کرانه‌ی باختری به حفر حفرچاه‌های جدید اقدام کنند، اما چنین حقی برای فلسطینیان قائل نیست. هرگونه صلحی میان اعراب و اسرائیل، که منجر به صرف‌نظراسرائیل از بخشی یا تمام اقتدارخویش بر این منطقه باشد، باید به موضوع کنترل منابع آبی نیزبپردازد.
درگیری مشابهی بر سر دسترسی به آب رودخانه فرات وجود دارد، رودی که از ترکیه سرچشمه می‌گیرد و پیش از آنکه وارد عراق شود، در شمال شرق جریان می‌یابد. هر سه کشور، برای آبیاری و تولید برق آبی به آب این رود وابسته‌اند. ترکیه در چارچوب یک پروژه‌ی عظیم توسعه‌ی آب، در ۱۹۸۴ دو سد عظیم بر روی فرات بست، که در واقع مقدار آب قابل استفاده برای تولید برق در سوریه را کاهش می‌دهد. نیز سدی دیگر در سوریه، منبع آب عراق را بیشتر هم کاهش می‌دهد، که تاثیری منفی بر کشاورزی کشور عراق می‌گذارد. این وضعیت در سال ۱۹۷۵ تقریبا منجر به بروز جنگی میان عراق و سوریه شد.
عوامل محیطی نیز می‌توانند بر منابع آبی تاثیر بگذارند. از دهه‌ی ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰، خشکسالی در اتیوپی جریان آب نیل،تنها منبع آب مصر را کاهش داد. رشد سریع جمعیت مصر، در همان دوره کمبود آب را تشدید کرد. سد بلند آسوَین درجنوب مصر ، که در سال ۱۹۷۱ افتتاح شد، طغیان منطقه‌ی دلتا در مخرج نیل به دریای مدیترانه را کاهش داده که منجر به فرسایش ساحلی گشته و مقدار نمک خاک را افزایش داده است.
