بردِ نشانده و مسجد سلیمان
ایران جنوب غربی از قرن هشتم قبل از میلاد تا قرن پنجم بعد از میلاد
رومن گیرشمن، برگردان اصغرکریمی
نوشتههای مرتبط
توضیح تصویر: بردِ نشانده. صفه پائینی. ایزومتری معبد.
فصل سوم
صفه پائینی
(نقشه اول و دوم؛ لوح نوزدهم و بیستم)
ـــــــــــــــــــــــ
از تاریخ دقیق توسعه صُفّه بالائی اولیه در آخر مرحله دوم بیاطلاعیم. بر اساس سکههای پیدا شده، آخر مرحله قبلی (مرحله اول) به دوره هلنی مربوط میشده است. آیا توسعه این صُفه به عصر کامنیسکیرِساول مربوط میشود؟ آیا چنین امری را دو عدد درهمی نشان میدهد که مربوط به این شاه است؟ به نظر میرسد که کتیبه پیدا شده در نزدیکی پودیوم که ژ. هارماتا (J. Harmatta) آن را در اینجا منتشر کرده، از این فرضیه دفاع میکند. این نظریه القاء کننده تاریخی است که اندکی قبل از اواسط قرن دوم قبل از میلاد است.
اقدام این شاه محلی برای توسعه این صفه مؤید نوعی توانگری دربار محلی است. حداقل میتوان گفت که این تلاش بزرگ ساختمانی نتیجه اشتهار نیایشگاه نبوده است. به هر حال و به هر دلیلی، این کارها باید قبل از عصر به وجود آمدن صفه پائینی و معبد آن با نمای چهارستونی جلوی آن باشد.
توسعه نوین صفه مقدس (مرحله سوم) باز هم در راستای شمال غربی، به تبع شیب عمومی کوه اجرا شده است. اختلاف سطح بین صفه بالائی و صفه پائینی به ۷۹/۷ متر میرسد. عملا سراشیبی زمین ایجاب میکرده که پلکان کوچک جدیدی ]پلکان شمال غربی، بخش سوم (شکل )۶[ احداث گردد. با خاک برداری و آزاد سازی این پلکان، آن را در حالت انهدام پیشرفتهای پیدا کردیم. تردیدی نیست که آب موجب چنین انهدام پیشرفتهای شده است. به همیم دلیل تعداد قطعی پلخخا را نمیتوان تخمین زد. اختلاف سطح بین سنگفرش زیرین و سنگفرش روئین ۷â/۱ متر است. حفاری این پلکان چند شیئی ناچیز را در اختیار گذاشت. اینها اشیائی هستند که زائران زیارتگاه تقدیم کردهاند و عبارت بودند از دو انگشتر، یکی از آهن و دیگری از مفرغ (لوح سی و هشتم، شماره ۶؛ لوح ۹، گراورهای بردِ نشانده، شمارههای ۷۱ و ۷۳)؛ سه عدد مهره (لوح ۹ گراورهای بردِ نشانده، شماره ۷۴a-c)؛ دو تکه از قمقمه سفری از خمیر شیشه (لوح ۹، گراورهای بردِ نشانده، شماره â۶). همراه با اینها، بازهم تکهای از سرستون سنگی با زینت مارپیچی یافتیم (لوح ۹، گراورهای بردِ نشانده، شماره ۹۸) که یا آب آن را آورده بود یا یک نفر چوپان.
پهنای صفه جدید (مرحله سوم) ۱۵/۷۴ متر و درازای دو طرف آن ۵۶ متر و â۷/â۵ متر است. همان معماری قبلی روی آن پیاده شده با خط سیری از پیش آمدگیها (پشت بند) و تو رفتگیهائی که بطور متناوب سایه روشنهائی را به وجود آورده است. زاویه جنوبی آن از زاویه غربی صفه بالائی به طول ۱۵/۲۱ متر فراتر میرود. در ادامه این گسترش نوین، طول کلی صفه مقدس بردِ نشانده به â۲/۱۵۷ متر رسیده است.
معبد چهار ستونی.
نقشه ۲؛ لوحهای ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴و شکل ۱۶
در طرف غرب، با صعود از پلکان کوچک جدید، بازماندههای دو معبد منزوی را باز مییابیم، یکی مربع (؟)، دیگری مستطیل (؟)، که هرکدام فقط دارای یک فضا با یک وردی با درگاه سنگفرش است. این فضا میتوانسته مورد استفاده سکونتی افراد نگهبانی باشد. در جنوب آنها، معبدی برپا شده که نمای آن ۰â۲/۲۲ متر است. طول دیوار انتهائی آن ۰â۶/۰â۲ متر و عرض آن â۵۰/۷ متر بوده است. زوایای این معبد نیز مثل زوایای خود صفه در راستای چهار جهت اصلی هستند. دیوارهای آن از سنگهای کوچک نتراشیده ساخته شده و ارتفاع آن از â۸ سانتیمتر تا یک متر فراتر نمیرود. قسمت فوقانی دیوارها از خشت بوده که این خشتها از بین رفتهاند.
برای خواندن متن کامل فصل سوم به همراه تصاویر و پانویس ها به لینک پیوست مراجعه کنید: