گزارش توصیفی از اخبار مرتبط با سینما و تئاتر در دو دهه ابتدایی سده چهاردهم هجری شمسی (پادشاهی رضا پهلوی) از ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۹
در این گزارش، به بررسی اخبار بازنمایی شده از سینما در روزنامه‌های دو دهه ابتدایی سده چهاردهم هجری شمسی پرداخته می‌شود. برای این کار از روزنامه اطلاعات استفاده شده است که از سال ۱۳۰۵ بطور مداوم منتشرگشته و در دسترس است. برای ۵ سال ابتدایی سده نیز از سه روزنامه شفق سرخ، ستاره ایران و ایران آزاد استفاده شده است تا کمبود اخبار را در سال‌های ابتدایی سده و فقدان روزنامه اطلاعات در این سال‌ها جبران سازد. لازم به ذکر است که تنها اخبار مرتبط با شهر تهران و سینما-تئاتر‌های مرتبط با این شهر مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
براساس آنچه مورد بررسی قرار گرفت، اولین خبری که از سینما بازنمایی شده است مرتبط با وقوع حریقی در سینما خورشید در سال ۱۳۰۲ است که مهار شده و دوباره از مشتریانش دعوت به دیدن فیلم‌های جدیدالاکران می‌کند. این فیلم ها در سه موضوع تاریخی(درام‌های تاریخی)، جنگی بین المللی و کمدی (کمدی‌های مضحک به بیان روزنامه) اکران می‌گردد و برای شاگردان مدارس نیز تخفیف قائل شده است. این خبر حاکی از آن است که پیش از این نیز سینماها فعالیت داشته‌اند زیرا این خبر به گونه‌ای بازنمایی شده است که گویا پیش از این نیز مردم با سینما کاملا آشنا بودند و سینما، چندان پدیده مدرن و جدیدی برای جامعه شهری تهران در سال‌های ابتدایی سده نیست.
نوشته‌های مرتبط
۱۳۰۲:
پس از آن تا سال ۱۳۰۷، خبری از سینما در روزنامه‌ها بازنمایی نشده است. در سال ۱۳۰۷، افتتاح گراند سینما که از مهم‌ترین سینماهای تهران در این دوران است با خبری بلند که ارزش خبری و اهمیت بازنمایی بالای آن را برای روزنامه نمایان می‌سازد، بازنمایی شده است. بلافاصله در سال ۱۳۰۸ نیز خبری از افتتاح سینما در روزنامه اطلاعات بازنمایی شده است که این بار در جنوب شهر ساخته شده تا تهی‌دستان شهری نیز از امکانات هنری این مکان مدرن، سینما-تئاتر بهره مند شوند. این سینما در مقابل باغ فردوس تاسیس می‌شود.
۱۳۰۷:
۱۳۰۸:
اگرچه تا این زمان خبری از تئاتر و سالن نمایش بازنمایی نشده است اما در سال ۱۳۰۹ برای نخستین بار خبری از سالن زرتشتیان که سالن نمایش در این دهه است بازنمایی شده است. با این‌حال این خبر، برای افتتاح سالن یا اکران نمایش بازنمایی نشده است. سخنرانی آقای بهرام گور انکلساریا که تحصیل کرده دارلفنون بمبئی و متخصص زبان پهلوی است درباره سنه قدیم ایران در سالن زرتشتیان تبلیغ شده و از علاقمندان دعوت شده تا در این مراسم نطق شرکت کنند. بطور کلی لازم به ذکر است که روند کلی دهه از حیث بازنمایی اخبار مرتبط با سینما و تئاتر، روندی مثبت و صعودی است اما توجه به تئاتر، بسیار کمتر از سینماست. همین امر در سال ۱۳۱۰ منجر به انتشار خبری با لحن اعتراض‌امیز نسبت به عدم توجه کافی به تئاتر می‌شود.
۱۳۱۰:
در ابتدای دهه دوم، ادامه روند صعودی دهه قبل در ارتباط با تئاترها و سینماها مشاهده می‌شود. اما این روند پس از سال ۱۳۱۲ نزولی می‌شود. با این حال، اخبار بازنمایی شده از سینماها و سالن‌های نمایش بیش از آنکه مرتبط با افتتاح یا اکران فیلم باشد، مرتبط با برگزاری جلسات و مراسمات در سالن سینماست. به عبارتی، آنچه از کارکرد سینما و سالن نمایش در این دهه بازنمایی شده است، بیش از آنکه فعالیت هنری باشد، برگزاری مراسم و جلسات در سالن‌های سینما-تئاتر است.
سینماهای مهمی که در این دهه، دراخبار روزنامه بازنمایی شده است شامل سینما تئاتر پالاس، سینما ایران، سینما سپه، سینما آفتاب، تئاتر زرتشتیان که در سال ۱۳۱۰ افتتاح می‌شود، سینما روایال واقع در خیابان لاله‌زار در سال ۱۳۱۱ افتتاح می‌شود، سالن تئاتر نکوئی (افتتاح در سال ۱۳۱۱) و در درجه دوم شامل: سینما داریوش، سینما تمدن، سینما سعادت، سینما مایاک(در لاله زار)، سینما آرین، سینما جهان، سینما مدائن و سینما پرسپولیس، می‌باشد.
یکی از اخبار جالب توجه در سال ۱۳۱۲، مرتبط با حضور دولتمردان در سینما برای تماشای فیلم دختر بوالهوس می‌باشد.
۱۳۱۲:
در سال ۱۳۱۴ نیز، علاوه بر اخباری مربوط به برگزاری کنسرت و رقص در سالن‌ها و سینماها، چند خبر به بازنمایی اکران و اجرای نمایشاتی از فرهنگ و تجهیزات سایر ملل پرداخته، به طور مثال خبر اجرای نمایشات ژاپنی در سفارت ژاپن یا خبر دعوت سفارت شوروی از برخی رجال به دیدن فیلم‌هایی از هواپیمائی و کشتی یخ‌شکن شوروی که نوعی قدرت‌نمایی، به خصوص در سال‌های قبل از جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود. اخبار مرتبط با این محتوا در سال‌های پایانی دهه دوم سده چهاردهم هجری شمسی بسیار دیده می‌شود.
در سال ۱۳۱۴، راه اندازی سالن سینما در دبیرستان دارالفنون جهت بهره‌مندی محصلین، نیز در اخبار روزنامه آمده که هدف آن حائز اهمیت است و مشابه آن در دانشسرای عالی نیز اجرای نمایشاتی بازنمایی شده‌است. لیستی از فیلم‌های اکران شده در سینمای سال ۱۳۱۴ شامل دختر لر (نخستین فیلم ناطق ایرانی)، ظلم و تعدی، اپرای کمیک برادر شیطان، مسابقه جوانی و وداع از بیرق ارائه شده است.
۱۳۱۴:
در نیمه دوم دهه‌ی ۱۳۱۰-۱۳۱۹، تعداد اخبار بازنمایی‌کننده این اماکن بسیار کم و در برخی‌سال‌ها به صفر می‌رسد که این امر کاهش اهمیت بازنمایی آن را نیز متبادر می‌کند. با این حال در سال ۱۳۱۸ نخستین تلاش نیروهای دولتی برای محدودسازی فعالیت سینماها از طریق قانون گذاری در اخبار روزنامه بازنمایی شده است.
براساس این خبر، قوانین جدیدی برای سینماها تصویب می‌گردد. این قوانین عمدتا مرتبط با شرایط سنی استفاده از این مکان مدرن است که ورود اطفال زیر ۷ سال به آن ممنوع و برای افراد ۷ الی ۱۶ سال، فیلم‌های مشخص تربیتی اکران می‌شود و در صورت فروش بلیط سینمای عمومی به آن‌ها، مجازات تعطیلی سینما تعیین شده است.
۱۳۱۸:
بطور کلی می‌توان گفت که روند مطرح شدن سینماها و سالن‌های تئاتر در دوران رضاخان، مانند سایر اماکن مدرن، روندی مثبت بوده با این حال، نوع استفاده از این مکان مدرن، متناسب با کارکرد اصلی آن نبوده و همچنان فضایی به شدت ضعیف و ناقص از فضای اصیل سینما و تئاتر را نشان می‌دهد. چرخشی جالب توجه در موقعیت فضایی-مکانی متناسب با کارکرد این اماکن هنری مدرن، یعنی سینما و تئاترها، در این دهه دیده‌می‌شود. براین اساس، سالن‌های سینما برای برگزاری سخنرانی‌ها، مراسمات جشن و پایکوبی، جلسات و … مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طرفی دیگر، نمایشات در مراسمات و جلسات یا سخنرانی‌های مختلف در اماکن مختلف برپا می‌شود. بطور مثال کانون پرورش افکار، جلسات سخنرانی همراه با مراسمات جشن را در باغ فردوس به راه می‌اندازد که در اکثریت این مراسمات، نمایش‌هایی نیز اکران می‌شود. موضوعات این نمایش‌ها مرتبط با محتوای مورد سخنرانی یا مرتبط با مسائل روز آن دوران است و گویا برای اثربخشی بیشتر آنچه مورد صحبت قرار گرفته، به کار می‌آید. درواقع، نمایش، تئاتر، سینما و … نه به عنوان یک هنر بالذات هنر، بلکه به عنوان یک وسیله برای افزایش ثمربخشی اهداف رضاخانی، مبنی بر تغییر جامعه سنتی به جامعه مدرن در همه ارکان، به کار گرفته شده‌است. برای مثال، موضوعات برخی از این نمایش‌ها بدین صورت است: خانواده، زن در اجتماع، اصول تغذیه، نسل اینده، چگونگی گذراندن اوقات فراغت، اصول بهداشت، مبارزه با بیسوادی یا مضرات تریاک.
