اگر قم منبع آب بود، در اوضاع بی‌آبی امروز جهان، چه حال و روزی داشت؟ فاطمه حمزه‌ای قم آب ندارد؛ این عبارت دیگر هیچ توجهی را جلب نمی‌کند. کسی متاثر نمی‌شود. انگار که از یک امر بدیهی خبری گفته یا شنیده شده است. یک‌جورهایی بحران آبِ قم یک مسئله تاریخ‌مند و برای همة ما عادی است. ماییِ که ساکن قم بودیم، ماییِ که زائر قم بودیم، مایی که مسئول کشوریِ آب بودیم و ماییِ که مسئول آب قم بودیم. بیایید فکر کنیم قم آب دارد و صرفا به دلیلی این‌که در همة دنیا مشکل آب پیدا شده است، قم هم دچار این آسیب است. دعوتتان می‌کنیم با این زاویه دید مطلب پیش رو را مطالعه کنید. در جهان امروز عواملی همچون افزایش چشمگیر جمعیت کرة زمین و بهره‌برداري بی‌رویه از منابع محیط زیست براي تأمین نیازهاي اقتصادي، تأثیر خود را در رابطه با منابع آب برجاي گذاشته است؛ به طوری...

حسين ابراهيمي ناغاني چکیده گبه از زيباترين دستبافته‌هاي بختياري‌ست كه در خود قابليتهاي بسياري از جمله سادگي و سهولت بافت و نيز از حيث زيبائي و ارزشهاي تصويري منطبق با سليقه‌هاي انسان شهرنشين امروزي كه در فضاي داخلي معماري خود هنوز جائي براي دستبافته‌هاي گستراندني محفوظ داشته است، استعدادهاي چنداني براي عرضه دارد. اين دستبافته شاخص چه خود به عنوان شناسه‌اي معتبر در تبيين ارزشهاي تصويري «هنرقومي» بختياري و چه به عنوان زمينه‌اي مستعد جهت بروز و نمايش مؤلفه‌هاي زيبائي‌شناسانه هنر ايل بختياري حائز اهميت بسزائي‌ست. گبه الگوي ممتاز «هنرقومي» بختياري‌ست. هنري كه در آن هر دستگاه توليدي و هر محصولي به يك محمل جهت ظهور «واقعيت تصويري» ممتاز تبديل مي‌گردد كه البته در كليت خويش داراي وحدتي مثال‌زدني است. پژوهش اخير به شيوة توصيفي-تحليلي به بررسي ارزشهاي بصري گبة بختياري منطبق با معيارهاي «هنرقومي» مي‌پردازد. نيز سعي دارد با تحليل معيارهاي زيبائي اين «دستبافته» با رويكردي تطبيق‌گونه با برخي...

«خانه» به‌مثابه پرشمارترین بنایی که در عالم ساخته می‌شود، موضوع کم‌شمارترین پژوهش‌های بنیادی و ماهوی بوده است. خانه، مهم‌ترین دست‌ساخت انسان در طول تاریخ و متضمن بقا، سرشت وجودی و انسانیت انسان بوده است چراکه نیاز ضروری انسان به سرپناه و سکونت، ارتباط مستقیم با ماهیت وجودی او دارد. انسان‌ها در خانه‌های‌شان سکنی می‌گزینند و خانه، بازتاب‌دهنده‌ی افکار، رؤیاها، جهان‌بینی‌ و آرزوهای ساکنانش و مظهر نسبت آنان با مقوله‌هایی چون خداوند، خویشتن، دیگران، گذشته، حال، آینده و سعادت است. خانه‌ها همزمان که ساخته‌هایی پاسخ‌گو به اهداف مورد نظر هستند، تجسد مادی و کرانمندی از نحوه‌ی هست‌بودن – ما – در جهان هستند. آن‌ها واسطه‌ای مادی میان انسان و عالم بی‌کران، میان عمومیت و صمیمیت، همه و هیچ‌کس، هستند که در ساختارهای از پیش‌تعریف‌شده‌ی اندیشه‌ی هر مردمان تحت عنوان «فرهنگ»، معانی را خلق، حفظ و به‌طور ضمنی و ناخودآگاه به ساکنان و مخاطبان خود منتقل می‌کنند. انسان‌ها بیشترین زمان عمر خود...

حسن اجرایی ما وارث تاریخیم. قم صدها سال است که به دلیل وجود حوزة علمیه و همچنین حرم حضرت معصومه(س)، شهری مهاجرپذیر و چندفرهنگی است. این ویژگی گرچه ذاتا مثبت است، اما عوارض منفی و ناگواری به بار آورده است. علاوه بر کسانی که با هدف تحصیل در حوزه‌های علمیه به قم آمده‌اند، افراد بسیاری از نقاط مختلف ایران و حتی کشورهای همسایه، به قم آمده‌اند و ۷۲ ملت ساخته‌اند؛ تا آنجا که برخی از مناطق شهر قم، امروز بیش از آن‌که یادآور نام خیابان و محله باشد، نشانگر سکونت آذری‌ها، عرب‌ها، افغان‌ها و دیگران است. چندفرهنگی بودن شهر، گرچه می‌تواند یکی از مؤلفه‌های پیشبرد و تسریع توسعة فرهنگی و انسانی باشد، اما آنچه در واقعیت قم دیده می‌شود، به روشنی حاکی از تکه‌تکه شدن شهر و ازهم‌گسیختگی هویتی است؛ تا آنجا که مردم و ساکنان قم، تقریباً هیچ کانون اشتراک هویتی واحدی ندارند که بتوانند حول آن به وحدت...

  پایِ زندگیِ گلستانی‌ها آبله زده است، آن‌ها چشم انتظار مرهم‌اند گلستانی‌ها هم هر روز دربارة چرایی و چگونگی زندگی حرف می‌زنند و خودآگاه و ناخودآگاه در آن می‌اندیشند. شاید همة تلاش‌های فکری و عملی گلستانی‌ها و ما، در پاسخ به همین سوال ساده باشد؛ «کی پس زندگی خواهیم کرد یا کی زندگی کرده ایم؟» تاریخ انقضای هر «آن» در «آن» واحد تمام می‌شود. شاید اگر زبان قادر نبود، واژة‌ «حال» را ابداع و به جای «لحظة گذشته» جعل کند، آدم‌ها از بزرگی و سنگینی گذشته خفه ‌می‌شدند. مثل بعضی از شعرها و داستان‌ها که سرشارند از خاطره و گذشتة صرف. هم اکنون‌هم گذشت، ساعت جلو رفت و ما باید درباره لحظة گذشته قضاوت کنیم که رضایت بخش بوده یا نه؟ زندگی کرده ایم یا نه؟ ما غیر گلستانی‌ها وقتی دلمان می‌گیرد و به جاده می‌زنیم، سر از آبادی‌های سرسبز و ولایت‌های مه گرفته در می‌آوریم. کنار یک آتش شعله...

  انسان شناسی و فرهنگ به اطلاع علاقه مندان می رساند  که با همکاری اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران بیست و ششمین نشست از دوره ششم سلسله نشست های یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ (نشست 169) را با موضوع «حق به شهر: همه علیه سلطۀ نئوفئودالیسم بر شهر تهران» برگزار می کند. در این نشست فیلم مستند «آنسوی بزرگراه» اثر خانم ناهید رضایی نمایش داده خواهد شد و سپس آقای کمال اطهاری سخنرانی خواهند کرد. در پایان نشست پنل پرسش و پاسخ کتبی برگزار خواهد شد. زمان نشست : یکشنبه 19 خرداد 98 ساعت 16 تا 19 مکان نشست: خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان ولیعصر، خیابان دمشق، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات        

کتاب "شهر" چنانچه از عنوان آن پیداست به موضوعات مرتبط با شهر همچون نظریات و نظریه پردازان شهری، مدرنیسم و پسامدرنیسم در شهر، اسطوره ها و تصورات شهری، شهر روزمره، طبیعت شهری، شهر خلاق و ... میپردازد. این کتاب مقدمه ای قابل فهم و در عین حال انتقادی بر یکی از اندیشه های اصلی در جغرافیای انسانی است. فیل هوبارد در این کتاب مفهوم شهر را در متن سنتهای کنونی اندیشه اجتماعی قرار می دهد و با بحث انتقادی درباره نقش نظریه ها و اندیشمندان بزرگ، مبنایی برای درک کاربردها و معانی متنوع آن به دست می دهد. این کتاب در اصل به دنبال آنست تا مفهوم «شهر» را در سنتهای تفکر جغرافیایی و اجتماعی قرار دهد و مبنایی برای درک کاربردها و معانی متفاوت آن فراهم آورد. گرچه این امر بسیار دشوار است چراکه شهر چیزهای بسیاری است؛ مکانی فضایی، واحدی سیاسی، واحدی اداری، مکان کار و تفریح، مجموعه ای...

از تخیل نمادین: آنچه می خواهیم تا دیستوپیای تخیل: آنچه نیستیم تخیل به مثابه امر فردی و جمعی؛ بررسی طبی‌سازی زندگی روزمره و عمل تغییر جنسیت با خوانش میشل فوکو در بحث تخیل درتولید علم گفته شد که تخیل کنشی اجتماعی است که منجر به شیوه ها، طرح ها و الگوهای تولیدی علم می شود. آنچه می بایست از طرح ایده به کنش عملی منجر شود نیازمند نوعی مشارکت همگانی میان عوامل انسانی وغیرانسانی است که خود یعنی علم و شیوه های تولیدی آن ناگزیر از یک سیستم همبسته از عوامل و کنشگران است و در خود نوعی فرآورده نظام اجتماعی است. و نیز گفته شد که اتوپیا که با توجه به طرح های انقلابی و انتقادی خود درباب نظم موجود از طریق تخیل تصوراتی را شکل می دهد که هنوز وجود ندارند؛ اینگونه علم و آنچه در جهان بینی و افق حرکتی خود ترسیم می کند نوعی حرکت اتوپیایی...

  پیر سانسو برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه ** بنابراین ایستگاه راه‌آهن آکنده از نوعی امر خیالین است. آیا اینجا با این خطر روبرو نیستیم که بیش از اندازه این موضوع را به اثبات برسانیم؟ ما گفتیم که مکان‌های حقیقی شهری در خودامر هولناک یا دستِکم خشونت مهارخورده را داشته‌اند. و وقتی خشونت چنین بُعدی به خود می‌گیرد، آیا از ایستگاه موجودیتی استثنایی نخواهد ساخت که نمی‌تواند به مثابۀ یک واسطۀ مناسب برای کشف شهر عمل کند- شهری که خود یک تمامیت پیچیده است؟ ما از جنبه‌ای، ناچاریم انباشتی از یک نظم عمومی را پذیریم. مکان‌های ممتاز به گونه‌ای برجسته، شهر را نمایندگی می‌کنند، اما از آنجا که خود دارای شخصیت ]هویت[ قدرتمندی هستند، در همان حال به مثابۀ نقطه تقابلی در برابر آن مطرح می‌شوند. ایستگاه دروازه‌های شهر را به روی ما می‌گشاید اما در همان حال، خود جهانی است که برای خود کامل شمرده می‌شود، به گونه‌ای...

انسان شناسی و فرهنگ به اطلاع علاقه مندان می رساند که با همکاری اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، بیست و پنجمین نشست از دوره ششم سلسله نشست های یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ (نشست 168) را با موضوع « جای خالی نگاه جامع نگر به تهران (در تهیه و اجرای طرح‌های شهرسازی)» برگزار می کند. در این نشست قسمت اول از مستند بلند «دست‌های آلوده» اثر لیلا فولادوند و محمدحسین نظری نمایش داده خواهد شد و خانم دکتر ترانه یلدا (معمار و شهرساز) سخنرانی خواهند کرد. زمان نشست : یکشنبه 12 خرداد 98 ساعت 16 تا 19 مکان نشست: خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان ولیعصر، خیابان دمشق، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات    

جامعه‌شناسان و پژوهشگران حوزه مطالعات شهری، برای توسعه و گسترش روزافزون و نامتقارن شهر تهران، پایتخت ایران در دویست سال گذشته، دلایل و عوامل گوناگونی را ذکر نموده‌اند، عواملی مانند مهاجرت گسترده گروه‌های انسانی؛ تمرکزگرایی و به‌تبع آن تجمع امکانات، فرصت‌ها و تسهیلات اجتماعی و اقتصادی در شهر تهران؛ فرصت‌های اشتغال بیشتر و وجود امکانات رشد فردی؛ نابرابری‌های منطقه‌ای در سطح کشور و وجود بیکاری و فقر گسترده در مناطق روستایی؛ و درنهایت جذابیت‌ها و امکانات زندگی در کلان‌شهرها. اما من در این یادداشت کوتاه، بدون آنکه درصدد نفی یا به چالش کشیدن هیچ‌یک از عوامل یا متغیرهای فوق برآیم، تلاش می‌کنم از منظری دیگر و با رویکردی متفاوت به مسئله گسترش و توسعه بی‌رویه تهران بپردازم. هرچند این بحث در حد طرح یک ایده نظری یا یک بارش فکری بوده و امیدوارم که این ایده اولیه بتواند مسیری را برای تفکر بیشتر و مطالعات آتی پیشِ روی محققان و...

پیر سانسو برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه   تصویر: صحنه ای از فیلم classe tous risques   ** یک بار دیگر انسان‌ها، همان انسان‌هایی که مکان‌های خود را می‌سازند و گفتی تاریخ خود را می‌سازند، به یاری ما می‌آیند: آن‌ها با خیال بدن‌هایشان به خیال‌پردازی دیگری دامن می‌زنند، و آن خیال‌های گاه ماجراجویانۀ یک جای‌شناس است. این شخص، کسی است که از «امکان سخن گفتن» و توانایی نوشتن برخوردار است. و گروه نخست ]آدم‌ها[، بنابر میراث خویش، ناگزیر نیاز دارند که به شهر بچسبند، آن را نفس بکشند و درونش به افکار خود دامن بزنند. و ایستگاه راه‌آهن مکانی بود که آدم‌ها برای ولگردی به آن می‌آمدند و برخی از آن‌ها هرگز نمی‌توانستند از آن دل بکنند. در این پرسه‌زنی مولفه‌ای از آزادی و بوالهوسی وجود داشت. ولگرد برغم تمایل خود به برخی از مکان‌ها بازمی‌گشت، مکان‌هایی که به آن‌ها احساس بغض و تکبر داشت، تا جایی که به...

از تخیل خلاق: آنچه می اندیشیم تا اتوپیای تخیل: آنچه خواهیم بود تخیل به مثابه دانش؛ درآمدی بر شیوه‌های تولید علم براساس نظریات برونو لاتور  اگر تولید دانش بطور عام در فرهنگ بشری را دریافت پاسخ به پرسش های ذهن بدانیم، شیوه های تولید این دانش از طریق تخیل و خود ذهن میسر است. ذهن در یک فرایند دوگانه با مواجهه پدیده ها به طرح پرسش می پردازد و خود از طریق تخیل به دنبال یک پاسخ به این پرسش است. اگر بتوان تخیل را چون اتاق تاریک عکاسی در نظر گرفت آنچه در این ساحت ترسیم می شود سنتزی از جهان و تفکر درباره آن است؛ مانند یک عکس از یک پدیده، دوربینِ ذهن نیز کارکردی این چنینی دارد اما تصویر نهایی علیرغم شباهت این‌همانی جهانی مختص به خود دارد. در بحث تخیل همواره میان دو امر خیال و تخیل تفاوت مطح است، خیال به امری نوستالژیک و پیشینی...

  گزارشی از نشست 165 یکشنبه‌های انسان‌شناسی و فرهنگ پیشینه شهری در جهان به پنج‌هزار سال پیش از میلاد و منطقه بین‌النهرین می‌رسد و شهرها از همان ابتدا قالب قدرت سیاسی داشتند و بنابراین به نوعی «شهر دولت» (city state) بودند. بنابراین شهر همیشه نهادی سیاسی بوده است. اما این امر به نسبت اینکه در چه فرهنگی و چه مختصات جغرافیایی و تاریخی قرار داشته ایم تفاوت های زیادی داشته است. شهر در ایران نیز همواره یک «شهر سیاسی» بوده است و این در تبارشناسی واژه شهر که از «شاه» و «شهریار» می‌آید، نیز هست. همان‌گونه که واژه «پایتخت» به معنای نزدیک به تخت سلطنتی بوده بنابراین هرکجا شاه به عنوان شهر خود انتخاب می کرده «پای ِ تخت » او می‌شده است. اگر شهر ایرانی قرن پنجم پیش از میلاد (دوره هخامنشی) را با دولت-شهرهای یونانی همین دوران مقایسه کنیم، تا خدی می‌توانیم مشاهده کنیم که چطور در ایران...

  مهدیه محمدی  حریم مکانی: یکی از انواع حریم خصوصی مربوط به حریم مکانی است و به حريم خصوصي محيط پيرامونكه به بررسي حريم خصوصي در اماكن خصوصي و منازل افراد يعني مكان‌هايي كه درآنها تصور حريم خصوصي ممكن است مي‌پردازد. اماكن خصوصي طبق بند 2 ماده 2 لايحه حمايت از حريم خصوصي، اماكن متعلق به شخص يا اشخاص خصوصي يا در تصرف آنهاست كه ورود ديگران به آنها يا عر فا مجاز نيست يا مالك يا متصرف قانوني به نحو مشخصي در چهار چوب قانون، ورود ديگران به آن اماكن را ممنوع اعلام كرده است؛ مانند بخش‌هاي مشترك مجتمع‌هاي آپارتماني. منزل نيز به هر آنچه عرفا اطلاق منزل گردد گفته مي‌شود. یکی از حوزه های بسیار مهم که نمود مرزهای حریم خصوصی و عمومی است، فضای شهری است. چرا که در هر دو حریم عمومی و خصوصی توامان و در کنار هم در شهر وجود دارند و گاها تشخیص...

شهر سازمان یافتگی اجتماعی در فضاست که فرهنگ در آن بازتولید می شود. " فرهنگ به عنوان نظامی سازمان یافته از ارزش ها، باور داشت ها، عقاید، دیدگاه های مشترک و رفتار های مبتنی بر آنها در یک جمعیت، که بوجود آورنده ی هویت فرهنگی است و می تواند همه ی یک جمعیت ساکن در محل واحد و یا بخش هایی از آن را شامل گردد (محسنی، 1386: 26-25) بازتولین فرهنگ در بستر شهر می تواند از خلال خرده فرهنگ ها صورت گیرد خرده فرهنگ هایی که امروز با گسترش روز افزون شهرها و افزایش پیچیدگی در آنها، اشکال متنوع تری را یافته اند. واژه ی خرده فرهنگ (subculture) گاه در معنایی منفی و با ارزش گذاری منفی درک شده است و در مواردی که به مخالفت سیستماتیک با فرهنگ غالب ( dominant culture) تمایز بیابد امکان توصیف شدن آن به عنوان یک ضد فرهنگ (counter culture) توصیف شود. كن...

پیرسانسو- برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه   ** می‌توانیم چنین پاسخ دهیم که چنین رویکردی، شاید، برای شهرهای مدرن مناسب باشد، اما نه برای شهری که ما درباره‌اش مطالعه میکنیم (به ویژه در ایالات متحده که در آن ایستگاه های اتوبوس بین شهری که با سبک خاص خویش همواره با ایستگاههای راه آهن رقابت کرده اند). این توافق نیت ما را برآورده نمی‌سازد. به گمان ما اینجا بحث بر سر دو گونه راه متفاوت است. جامعه شناس یا به قول بوتور، شاعر، می تواند از متنی رمزگشایی کند که مشتری‌های یک سوپر مارکت به قوانین ذکر شده در آن احترام میگذارند اما نسبت به آنها شناختی ندارند... تنها اوست که از خلال شاخص‌ها می تواند احساس و اندیشه و میل شهر را خوانش کند. او تنها زمانی از کار خود خوشنود میشود که به نظام [مورد نظر] خود پایان دهد و آن را تحلیل کند. در سطح یک شاعرانۀ...

  از تخیل فرهنگی-اجتماعی منجر به تولید علم تا تکنولوژیک ساختن تخیل چکیده تخیل، تصویر و ایده مهم‌ترین ابزارهای یک ذهن در شکل‌دهی، درک و فهم از جهان هستند. آنچه انسان در مواجهه با جهان برای درک و شناخت از آن مبادرت می ورزد از رهگذر تخیل است. تخیل بسان یک محرک، انسان را در زمان ثابت نگه نمی دارد؛ صورت دیگر امر ذهنی یعنی خیال وابسته تداعی و حرکت به گذشته است و این درحالی است که تخیل صورتی فعال از ذهن و تفکراتی است که روی به سوی آینده دارد. تخیل امر ناموجود را در ذهن ممکن می کند و همین امر زمینه را برای ایجاد، آفرینش و هر آنچه بعنوان طرح در ذهن وجود دارد عملی می سازد. دانشمندان یکی از مهم ترین کسانی هستند که تخیل را زمینه ساز و آغاز گر جریان های علمی می دانند. آنچه در داستان های علمی تخیلی دیده می شود...

تصویر مطبخ روستایی در منطقه میان‌کوه لرستان.(مولف- 5/1/1396) آشپزخانه پس از حمام، دومین بخش فضای درون‎خانگی است که در خانه‎های ایرانی، حجم زیادی از مصرف آب را به خود اختصاص می‎دهد. این فضا، چنانچه از نامش پیداست محل پخت غذاست اما از حیث کارکردی، در خانه‎های کنونی ایرانی پرکارکردترین محیط درون خانگی است. غیر از پخت غذا، که از قدیم، مهم‎ترین کارکرد آشپزخانه بوده، شستشوی البسه، از طریق ماشین لباس‎شویی، شستشویی ظروف از طرق دستی یا ماشینی، نگهداری مواد و خوراکی‎ها از طریق یخچال، نگهداری عمده‎ی ظروف از طریق کابینت‎ها، خورد خوراک خانواده و انباشت زباله‎ها و آب‎گرم‎کن و لوله‌ها، همگی در محیط آشپزخانه فشرده شده‌اند. وظایف درون‎خانگی نیز عمدتاً به این بخش از خانه محول گردیده‎اند. نیاز به توضیح نیست که استقرار ابزارها و تحویل وظایف به آشپزخانه ایستا نیست و بسته به نوع فضا، حجم محیط، سبک زندگی و...خانواده‎های ایرانی با انواع خاصی از آشپزخانه رو به رو...

او نسلی نو از معماران ایرانی را که در آثارشان به چیزی بیش از زیبایی بصری و کمپوزیسیون فرمی (آن‌گونه که در بوزار پاریس مدنظر بود) تربیت کرد. آن‌ها این روش را "معماری انسانی" می‌نامیدند. آن‌ها مسائل اجتماعی، ادبیات، شعر و فلسفه را اساس مبانی نظری معماری خود قرار می‌دادند. او دارای دکترای معماری و شهرسازی از دانشگاه فلورانس ایتالیا بود. او «مرد معماری و مرمت ایران» لقب گرفته بود... - متولد سال ۱۳۱۰ گرگان - درگذشت ۲۰ خرداد ۱۳۸۸ تهران - دوره اول رشته معمارى دانشكده هنرهاى زيبا دانشگاه تهران ۳۵ـ۱۳۳۳ - دوره دكتراى معمارى و شهرسازى دانشكده معمارى دانشگاه دولتى فلورانس (ايتاليا) ۱۳۴۱ـ۱۳۳۶ - استاديار داوطلب در دانشكده معمارى فلورانس گروه معمارى و شهرسازى و گروه طراحى از واقعيت ۱۳۴۲ـ۱۳۴۰ - استاديار دانشگاه تهران و سپس دانشيار دانشگاه تهران در رشته‌های شهرسازى، معمارى و تاريخ معمارى تا ۱۳۵۶ - سرپرست دانشكده هنرهاى زيبا دانشگاه تهران ۵۰ـ۱۳۴۷ - استاد...