انواع مکان های مقدس اگر مکان مقدس برابر با جلوس جلوه قدس و ظهور الوهیت دانسته شود، پیش از هر مکان قدسی بیرونی، اولین ساحت قدس در درون آدمی است. در بسیاری از ادیان به حضور هر لحظه خداوند همراه با انسان اشاره شده است. در قران کریم آمده است که خداوند از رگ گردن به بشر نزدیک تر است که نشان دهنده آن است که حیطه روح انسان، اولین تجلی گاه خدایی مکان مقدس است. از سوی دیگر جایگاه اندیشه تقدس در ذهن انسان است، از این رو قابل حمل است و بر همین اساس می تواند کالبدی متحرک بپذیرد. (ارباب جلفایی, ص. 85) عده ای از بومیان استرالیا همیشه میله ای مقدس را با خود حمل میکنند تا هیچ گاه ارتباطشان را با عالم بالا از دست ندهند. بر همین اساس است که مکان مقدس الزامی به ثبات مکان جغرافیایی ندارد. در دنیای بیرون، از دیدگاه الیاده مکان...

دیانا رستمی‌نژادان درس نظریه‌های انسان‌شناسی   کلمات کلیدی: ایزدی‌ها، فرهنگ کردها، ملک طاووس، نظریه چکیده: ایزدی‌ها گروهی کردها هستند  که نظام دینی و فرهنگی آنها غیر قابل تفکیک است که در مطالعات پراکنده دربارۀ ایزدی‌ها این مهم نادیده گرفته شده است. در این مقاله تلاش کرده‌ایم موضوع را مشخص و ورودی‌های نظری، روش‌شناختی و موردی را برای مطالعۀ ایزدی‌ ارائه دهیم.  «دین ایزدی یکی از فرقه‌هایی است که گرایش فراوانی به جشن و سرور و شادی دارند و اعیاد دینی آنها بسیار است» (التونجی محمد، 1380: 204). آئینی بودن ایزدی یعنی گرایش این دین به برگزاری آئین‌های مذهبی مختلف در مقابل اقوال و مناجات‌های شفاهی یکی از مواردی است که قدمت و صالت آن را نشان می‌دهد.  این موضوع دربارۀ اساطیر ایزدی‌ها نیز صدق می‌کند و بیشتر دربارۀ وقایع و اعمال خدا، ملک طاووس، نحوۀ آفرینش و شیخ عدی است. از نظر اسطوره‌شناسی اساطیری که جنبۀ آئینی در آنها بیشتر...

مکان مقدس کجاست؟ میرچا الیاده (Mircea Eliade )از اسطوره‌شناسان و دین‌پژوهان نامدار است. دیدگاه او به مکان مقدس قابل تامل است. فضا و مکان در دیدگاه معمول و متعارف عرصه ای سه بعدی و نامتناهی به شمار می رود که پیوسته و یکپارچه است و تمایز و تفاوتی در آن وجود ندارد. به اعتقاد الیاده اما مکان گستره ای بی انتها و یکپارچه نیست که او انسانهای حاضر در این مکان را یکدست و همگون نمیداند. از دیدگاه او انسان ها بر اساس باورهایشان در دو دسته ی انسان های دینی و غیر دینی قابل دسته بندی هستند، و برای هر دسته مکان معنای متفاوتی از دیگری دارد. از دیدگاه انسان دینی با باور به ساحت برتر و بالاتر (بهشت) مکان نمی تواند کیفیتی یکپارچه و متجانس داشته باشد. از این رو نوعی جدایی، تمایز و امتیاز در بعضی مکانها نسبت به مکانهای دیگر برای انسان دینی بر اساس باورهایش...

دو سالی است که به دلیل تحصیل فرزندم در یکی از دانشگاههای دولتی به مرکز کلانشهر تهران کوچ کرده ایم و در آپارتمانی سکنی گزیده ایم. از مهر ماه و زمان بازگشایی مدارس، هنگام صبح کوچه پر از اتومبیلهای سرویس ایاب و ذهابی میشود که فرزندان همسایه ها را به مدرسه شان می برد. انگار انتقال بچه ها با سرویس به مدرسه مُد شده است؛ در حالی که در محله های نزدیک آپارتمانمان چند مدرسه دخترانه و پسرانه وجود دارد، ولی هیچگاه در کوچه مان ندیدم که مادر یا پدری دست فرزندش را گرفته باشد و کیف به دوش، فرزندش را به مدرسه ببرد. ساعت 6:30 صبح هنگامی که لباس می¬پوشم و از درِ آپارتمان بیرون می¬آیم. قبل از من پسر 7 ساله واحد روبرویی¬مان از درِ واحدشان بیرون می¬آید و من گاهی او را از چشمی تعبیه شده روی درِ ورودی آپارتمان¬مان می¬بینم که با کولة آبی رنگ بزرگی...

  پیر سانسو برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه   یک مشخصۀ ممتاز دیگر، از راه رسیدن جمعی بود. مسافران با چمدان‌هایشان، با امیدهایشان، با کودکانشان از قطار پیاده می‌شدند و در انبوه بی‌نظم خود به دیدار جمعیت دیگری می‌شتافتند که در ایستگاه در انتظارشان بود، و همچنین کمی بعد به دیدار عابران، مراکز، ساختمان‌ها و تمام خیابان‌ها می‌رفتند. صرفِ ورود یک قطار کمابیش معادل شأن شهری بود که به آن وارد می‌شد. میان پنجره‌های قطار و پنجره‌های ساختمان‌هایی که از درون آن دیده می‌شدند، سر مسافران، و چهره‌هایی که در خیابان یا در پنجره خانه‌ها یک نظر دیده می‌شدند، نوعی رابطۀ دوسویه و سازش وجود داشت. البته لازم بود که قطار طول مشخصی داشته باشد و واقعاً نوعی کاروان به حساب بیاید: یک قطار کوتاه حجم کافی را ندارد و به نظر شبیه وسیلۀ نقلیه‌ای است که بی‌نوبت و به ناحق آمده است. به همین سبب است که امروز...

یک سال پس از درگذشت لوکوربوزیه، سخن راندن علیه برخی مبانی معماری و شهرسازی مدرن نیاز به شهامت کمتری داشت. «پیچیدگی و تضاد در معماری» در زمانی مطرح شد که سران معماری مدرن آرام آرام از میس فن در روهه فاصله می‌گرفتند و توجه به جامعه‌شناسی زمینه را راه‌حل بهتری برای پاسخ‌گویی به عملکرد می‌یافتند. آنچه رابرت ونتوری در ۱۹۶۶ مطرح کرد، سال‌ها پیش‌تر در آثار معمارانی چون لویی کان و آلوار آلتو محقق شده بود، اما گویی در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، تلاش برای مطرح کردن نظریة جدید، خود بیش از محتوای نظریه اهمیت یافته بود. اهتمام کریستوفر الکساندر در جهت مطرح کردن نظریه جدید، که چند بار با خطا همراه شد و صفت «بد مست نظریه‌پردازیِ معماری» را از پیتر آیزنمن نصیب خود کرد، شاهد این ادعا است. آنچه را ونتوری در پیچیدگی و تضاد در معماری مطرح کرد، نه می‌توان مبانی جدیدی برای ساختِ معماری برشمرد...

تدوین و انتشار کتاب منشور مرمت و معماری به همت چهره ماندگار عرصه معماری کشور، محمد منصوری فلامکی، و بیش از 280 تن از متخصصین و فعالین عرصه مرمت و معماری صورت گرفته است. به اعتقاد مؤلف این کتاب ارزشمند به مناسبت نیاز به سخنی مدون در مقوله هایی که بار ملی و جهانی دارند نگاشته شده است و دغدغه نصیحت و یا تبدیل شدن به قانونی مصوب را ندارد. در پیشگفتار و مقدمه کتاب آمده است: آنچه در متن منشوری که پیش روی داریم وجه تقدس دارد و سبب تدوین و ارائه آن به جامعه مرمت‌گران معماری کشور می‌شود، در مجمعی برای شور در وفاق ملی به میان می‌آید تا گامی مفید در راه تدوین و تصویب سندی شود که می‌خواهد تبادل نظر و شور در فضای علمی در باب امور اجرایی کشور را ترویج کند (ص 38) در حقیقت یکی از مهم ترین اهداف این منشور این است...

مقدمه مفهوم تقدس و قدسیت و به دنبال آن پرستش نیروی جدا و برتر، قدمتی برابر با تاریخ بشریت دارد. اعتقاد به تاثیر قطعی نیروهای ناشناخته و دلایل نامعلوم ماورایی در زندگی انسان که از عدم شناخت کافی او نسبت به محیط پیرامونش حاصل شده است، در غالب نوعی ارتباط پرستش گونه با این پدیده ها مطرح بوده است. با افزایش علم بشر نسبت به علل رخداد پدیده ها در روندی بطئی مفهوم تقدس نیز دگرگون شده است. اعتقاد به خدایان گونه گونه ی پدیده ها، در هر زمینه که کنترلگران زندگی فیزیکی و جسمانی بشر بوده اند، جایگاه خود را در ادیان به خدایان اغلب واحدی داده است که اصول زندگی روحی و اخلاقی بشر را در جهت رشد و کمال فراتر از جسم، وضع میکند. مفهوم تقدس نه تنها در طول تاریخ بشر، محتوایی انتزاعی و ذهنی داشته که کالبدی برای ظهور در سطح زندگی روزمره نیز یافته...

تصویر: ایستگاه راه آهن اثر کلود مونه   پیر سانسو، برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه 8 دروازه‌های شهر: ایستگاه راه‌آهن چه کسی رویای راه‌یافتن به شهر از خلال دروازه هایش را ندارد- و با این همه، آن زمان‌ها که کسی همچون ژان ژاک روسو ناچار بود بیرون دروازه‌های ژنو بخوابد چون ]شب شده و[ دروازه ها بسته بودند، به نظر بسیار دور می آید. فاتح، یا سفیر، یا میهمان پرآوازه ]شهر[ از دروازه وارد می‌شد و مسیر پیروزمندانه‌ای را طی می کرد- مسیر همۀ فریادهای زنده‌باد، همۀ جشن‌ها، همۀ آذین بندی‌ها . بنابراین ]گاه[ کارکرد یک خیابان صرفاً آن بود که در شوروشوق فاتحی را در شهر بپذیرد. روزهای جشن و روزهای مرگ! مردمان در شهر شادی می‌کردند، اما همان‌جا محلی برای به دار آویختن و اعدام دشمنان حکومت نیز بود. چه عَلَم‌ها و آذین‌بندی‌ها، نیز چوبه‌های دار و جسدهایی که زیر آفتاب می پوسیدند! چهره‌های ظریف سیاستمداران، دیپلمات‌ها...

صدایی که از زاینده رود و تالاب گاوخونی به گوش می‌رسد مقدمه :  بحران آب در ایران ، اصفهان، امری برآمده از شرایط «امروز» نیست. دقیق تر بگوییم ، رخدادی مربوط به دهه های اخیر  نیست ؛ چیزی که برخی آنرا پیامد سیاستگذاری‌های حکومت فعلی دانسته اند . بلکه چنانچه خواهیم دید، سیاست گذاریِ آن در زمان خیلی قبل تر یعنی در برنامه ریزی های به اصطلاح عمرانیِ رضا شاهی پایه گذاری شده است؛ و تا امروز هم ادامه یافته است. بحث حاضر هر چند با دیدگاهی انتقادی موضوع را بررسی می‌کند، اما مبتنی بر روش انضمامی است: پژوهشی که به دلیل تأکید بر «نحوه درکِ» هستی شناسانه انسان از جهان و وضعیت اجتماعیِ در رابطه با خود و دیگری ، ناگزیر است تا «بحران آب» را به منزله برساخته ای فرهنگی و اجتماعی بپذیرد . «در گذشته های بسیار دور نظام مازاد بری (حجم جریان و اولویت مکانی در...

فاجعه حاصل از بارندگی بی‌امان و سيل كه شهرها و روستاها و زيست گاه‌هاي عشايري  قابل توجهي از كشور عزيزمان را در ايام شروع سال جدید درگير كرده متاسفانه خسارت جبران ناپذيري به جان و مال هموطنان مان وارد  و برخی از آنان را سوگوار كرده است. اين فاجعه هولناك که در 25 استان کشور رخ داد و جان بیش از 50 تن از هموطنمان را که برخی از آنان مسافران سفرهای نوروزی بودند را گرفت، بيش از هر چيز نماد بدل شدن امر طبيعي به يك فاجعه بزرگ در سطح ملی و البته سياسي است و باز بیش از هر چیز به دليل بي توجهي به هشدارهاي چندين ساله بسياري از متخصصان مختلف علوم توسعه، محيط زيست، انسان شناسان، جامعه شناسان ، اقليم شناسان، باستان شناسان و غيره است. روی‌گردانی از شیوه‌های علمی و به جای آن پناه بردن به تفکراتی که صرفا توسعه را یک لزوم و ضرورت بنگارد...

هشدارها برای بارندگی از قبل داده شد؛ قرار شد در چند روز آینده بارندگی در اقصی نقاط کشور و از جمله خطه شمالی را فراگیرد. و چه‌بسا عده‌ای هم این شادی را داشتند که سال جاری را قرار است با «برکت خداوندی» تمام و سال نو را با آن آغاز کنند. ایرانیان سال پربارانی نسبت به سال قبل تجربه کردند، رودخانه‌ها کمی جان گرفتند؛ زاینده‌رود نوزایی کرد، و با باران آخر سال این شادمانی بارانی می‌شد که چندبرابر شود. از 26 اسفند بارش برف و باران اکثر استان‌ها را دربرگفت، از جمله مازندران و گلستان. از یکشنبه صبح باران باشدت آغاز شد و لحظه‌ای قطع نمی‌شد، تمام طول شب را بارید با همان شدت، روز دوشنبه (درساری) از خانه بیرون رفتم، تمام خیابان‌ها را آب گرفته بود و در منطقه خروجی شهر به سمت کیاسر، آب جنگل‌ها را می‌شست و با گل درمی‌آمیخت و پایین می‌آمد. چرخ‌های ماشین در آب...

کتاب «دیگری در اندرونی» محصول کار تحقیقی مرضیه بهرامی برومند دانش آموخته رشته مطالعات فرهنگی می­باشد که در سال 1395 از سوی نشر «تیسا» روانه بازار شد. این کتاب در 128 صفحه و در چهار فصل با رئوس مقدمه کلیات نظری در فصل یکم، تاملی در مفهوم دیگربودگی جنسیتی در فصل دوم، مفهوم فضای جنسیتی در فصل سوم و در نهایت مبحث دیگربودگی در اندرونی در فصل چهارم تهیه و تنظیم شده است. این کتاب، با تمرکز بر ویژگی­های خاص سبک معماری خانه­های تاریخی دوره قاجار در پی آن است تا چگونگی بازنمایی مناسبات جنسیتی مندرج در گفتمان اجتماعی – فرهنگی مسلط جامعه را در این سبک معماری بازجوید. به این منظور در ادامه پس از تأمل نظری هر چند اجمالی در مفهوم جنسیت و برشمردن امکانات مفهومی و تحلیلی روش گفتمان به معرفی ساختارهای سازنده گفتمان جنسیت در دوره قاجاریه و تشریح سبک معماری سنتی خانه­های تاریخی قاجاریه پرداخته...

«داستان جاوید» (1363) از اسماعیل فصیح (1313- 1388) نویسنده ایرانی، روایت واقعیِ برشی از زندگی جاوید پورفیروز، جوان پانزده ساله زرتشتی است که به همراه عموی کهن‌سالش در سال 1301 ه.ش رهسپار تهران می‌شود تا مادر و خواهر و پدر تاجرش را که همراه هم برای شازده ملک‌آرای قاجاری از یزد به تهران کالا آورده‌ و اکنون ناپدید شده‌اند، خبری بگیرد یا آنها را پیدا کند. عزیمت او به تهران پس از برگزاری مراسم سدره‌پوشی برای وی اتفاق می‌افتد و طبق این آیین زرتشتی او در پانزده سالگی با برگزاری این آیین گذار (ritual passage)از دنیای کودکی خداحافظی می‌کند و به عنوان یک مرد، وارد عرصه زندگی می‌شود. او در بین راه عمویش را در کویر قم از دست می‌دهد و تنها راهی تهران می‌شود. در تهران با پرس و جو خانه ملک‌آرا را پیدا می‌کند، به سختی وارد آن شده و در بدو امر متوجه می‌شود در نزاع میان...

احمدرضا بلیغ شواهد حاكی از این است كه سابقه ی حاشیه نشینی در ایران به سال های 1300 بر می گردد. پدیده حاشیه نشینی از نیمه ی قرن 19 به شدت توسعه یافته و در سال های اخیر به بیش ترین حد خود رسیده است چرا كه پایین بودن درآمد در روستاها و نبودن فرصت های اشتغال در جریان حركت روستائیان به شهرها، رشد سریع جمعیت شهری و كمبود مسكن روز به روز  نمایان تر شده و تعداد جمعیت حاشیه نشینان افزایش یافته است. به دلیل گرانی غیر متعارف زمین شهری در كلان شهرها به خصوص تهران هیچ راهی جز ظهور قارچ گونه و شتابان حاشیه نشینی شهری باقی نمی ماند. منطقه واحدهای مسکونی رو به ویرانی، فرسوده با تجهیزات ناقص در حاشیه شهرها، تسلط فرهنگ فقر در منطقه، جدایی گزینی توده ای مردم روستایی از جامعه شهری، شهرک های چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی،...

"میدان بی حصار" را می توان مستندی تاریخی و شهری برشمرد که با نگاهی کلی‌گرا از جنبه های مختلف تاریخی، اجتماعی–فرهنگی، سیاسی و معماری به بیان سرگذشت پر فراز و نشیب میدان توپخانه، از آغاز شکل گیری آن در عهد ناصری تا دهه 80 شمسی، می‌پردازد. این میدان از ابتدای شکل گیری خود همواه مرکز جریانهای بزرگ سیاسی و اجتماعی از جمله مشروطه خواهی بوده است. به علاوه این میدان مرکزی برای گردهمایی های اعتراضی، اعدام محکومان شناخته شده همچون شیخ فضل الله نوری و همچنین برگزاری جشنها و مراسم ملی، دینی و سلطنتی بوده است. میدان توپخانه به مدت 70 سال مرکز تهران بوده و بسیاری از خاطرات جمعی و تاریخی طی مدت زمان 150 سال در این میدان شکل گرفته است. با این وجود میدان امروز به جز یک یا دو نشانه مختصر خاطره ی دیگری از گذشته به همراه ندارد و به نوعی هویت تاریخی آن پایمال...

وقتی از فیلم دیدن صحبت می‎کنیم از چه چیزی صحبت می‎کنیم؟ هنگامیکه می‎گوییم فیلمی دیدم، واقعاً چه چیزی و دقیقاً کدام قسمت‎های فیلم را دیده‎ایم؟ زاویه‎ی نگاه، لحظه‎ی بهم خوردن پلک‎ها، میزان تمرکز، آشنایی قبلی با لایه‎های فیلم، نگاه تخصصی، مکانِ تماشای فیلم و موارد بسیار دیگری تجربه‎ی فیلم دیدن هر فرد را منحصربفرد می‎کند؛ حتی اگر فیلمی یکسان، توسط یک فرد چندین بار مشاهده شود، هر بار این الگوریتم حرکت چشم در نماها و قاب‎های گوناگون، متفاوت خواهد بود. مثال ساده‎ی آن هم اتفاقی است که بعد از تماشای جمعی یک فیلم، ممکن است هر کدام از شما به نکته یا صحنه‎ای در فیلم اشاره کنید که فرد دیگر متوجه آن نشده باشد. چشم و به طور کلی ذهن ما می‎تواند بر روی عناصر مختلفی متمرکز شود. این عناصر اگرچه به چینش فیلمساز انتخاب شده‎اند، اما مخاطب در روند مشاهده می‎تواند اجزایی از فیلم را خودآگاهانه یا ناخودآگاهانه دنبال...

تصویر: لوزر- فرانسه   پیر سانسو برگردان ناصر فکوهی و زهره دودانگه همین موقعیت خود را دربارۀ راه‌های شهری نشان می‌دهد: برای توصیف مناسب آن‌ها، باید به بهترین شکل ممکن توصیفشان کرد. با مشخص کردن خطوط و شیارهای آن‌ها، ما به نمایش بیشترشان کمک می‌کنیم و نه آن‌که آن‌ها را در پسِ مسیر خطوطشان محفوظ داریم. مسئله یافتن راه‌های درونِ شهر نیست، بلکه مطالعه دربارۀ آن است که چگونه شهر، در همان حال که آن راه‌ها ادامه می‌یابند، خود را به تحقق می‌رساند. به همین دلیل است که ما اغلب به سراغ بیگانه می‌رویم، به سراغ امر ناشناخته، به سراغ فهم و خوانش در خلأ انسانی که به سبب نیاز و میلش پریشان است. ** ما می‌خواهیم تا جایی پیش برویم که به پدیده‌ای آغازین برسیم، ظاهراً پدیده‌ای آمیخته، اما در واقع اصیل و ساده. نه طبیعت، نه شهر، بلکه شهر به مثابۀ طبیعت: نه از سر دغدغه و تمایل...

مسئولیت سنگین دختر بودن در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن صفات جنسیتی بسیار نوشته‌ و بحث شده است. یک نمونه آن کتاب «being boys, being girls: Learning Masculinities And Femininities» نوشته Paechter Carrie در سال 2007 می نویسد:« اینکه بچه‌ها چگونه در مورد خودشان فکر می‌کنند بسته به این است که بزرگسالان اطراف آن‌ها و هر کس دیگر به عنوان زن و مرد اساسا چطور رفتار می‌کنند»(ص2) تاکید این کتاب بر رشد هویت‌های مردانه و زنانه به عنوان فرایند الزاما شناختی است که بر اساس آن درک کودکان از خودشان به عنوان یک مذکر یا مونث و از معنا و دلالت مذکر یا مونث بودن در زمینه اجتماعی و فرهنگی که در آن زندگی می‌کنند، به عنوان نیروی انگیزشی تفاوت رفتاری دختران و پسران عمل می‌کند(همان). گرچه نمی‌توان نقش عوامل ژنتیک و روان‌شناختی را نادیده گرفت، این نکته همچنان مطرح است که بیولوژی علت نهایی تفاوت‌های بین دو جنس نیست....

از نظر لوفور، تاریخ زندگی روزمره، نزاع بی وقفه ای است، بین سرکوب و گریز، و یا اجبار و انطباق؛ او بر این باور است که تا زمانی که «سرکوب» و «اجبار»، علنی باشد (فی‌المثل دوران قرون وسطی و یا یکی از حکومتهای استبدادی عصر حاضر)، ما با جامعه‌ ای سرکوبگر مواجه ایم؛ اما به محض آنکه سرکوب از وضعیتی بیرونی به امری درونی تبدیل شود، (همچون تبلور وجدان فردی در پروتستانتیسم و یا جوامع سیستماتیک عصر حاضر)، جامعه در موقعیت مازادِ سرکوب قرار می‌گیرد. بدین معنی که وجدان فردیِ هر کس، مسئول سرکوب امیال و کنترل کننده غرایزش می‌شود. و جالب اینکه لوفور، جامعه ای را که در آن اقلیتی (اعم از دینی و یا ایدئولوژیکی) حاکم باشد و با ارعاب و وحشت حکومت کند، جامعه تروریستی نمی‌داند، آن هم به این دلیل که آنرا «موقتی و موضعی» می‌بیند که با «ارعابی سیاسی» توسط اقلیتی خاصی به وجود آمده...