قسمت چهارم ، آخرین قسمت پژوهشهای فرهنگی مدرن در ایران ناگفته نماند که  «وانمودگی»، بنیان و خصیصه اصلیِ حکومت محمد رضا شاه بود. نمایندگان و نخست وزیرانِ مطیع و فرمانبردار،  همگی می بایست وانمود  به حراست از قانون اساسیِ مشروطه کنند. و از قضا در سایه و پناه  همین پوشش و وانمودگی بود که  مردم ، خصوصا روشنفکران ملی (ملی گرایان و آزاد اندیشان) می توانستند «جنبش مشروطه» را چه به طور شفاهی و یا مکتوب به تفسیر چند باره و چند باره درآورند و بدین سان آنرا زنده نگاه دارند. هر چند در دوران حکومت محمدرضا پهلوی ممکن بود ، یادآوری ها با افسوس و دریغ نسبت به از دست رفتن فرصتها همراه بوده باشد ، اما امروزه با توجه به تجربه های جهانی و دسترسیِ هر روزه ی آسان تر به ارتباطات و اطلاعات اجتماعی و فرهنگی مختلف و متفاوت ، توانسته ایم به حافظه تاریخیِ جمعی...

  فردوسی در مقدمه ی شاهنامه در توصیف چگونگی شکل گیری شاهنامه از گردآوری داستان هایی نزد موبدانی سالخورد سخن می گوید تا آنچه را به یاد داشتند بازگو کنند و با بازگویی یاد و خاطره هایی از پدران خود داستانی تازه در عصر و زمانش ثبت کنند تا یادگار ماندگار شود: ز هر کشوری موبدی سالخورد/ بیاورد کین نامه را گرد کرد بپرسیدشان از کیان جهان /وزان نامداران و فرّخ مِهان که گیتی به آغاز چون داشتند /که ایدون به ما خوار بگذاشتند چگونه سرآمد به نیک اختری /بریشان بر ان روز کُندآوری بگفتند پیشش یکایک مهان/ سخن های شاهان و گشت جهان چو بشنید ازیشان سپهبد سخن/ یکی نامور نامه افگند بن چنین یادگاری شد اندر جهان /برو آفرین از کِهان و مِهان (شاهنامه، به کوشش خالقی مطلق، ج. 1، ص 12). از کیان و فرمانروایان جهان پرسیده می شود، این که آغاز شکل گیری تاریخ چگونه بود...

آرام و بی‌قرار!   داريوش صفوت را به‌عنوان يكى از مؤثرترين چهره‌های تاريخ معاصر موسيقى دستگاهى ايران می‌شناسند. مركز حفظ و اشاعه موسيقى ايران كه به عقيده بسيارى از هنرمندان موسيقى، رنسانس تاريخ معاصر موسيقى دستگاهى محسوب می‌شود و بيشترين نقش را در به وجود آوردن جريان جدى و هنرى موسيقى در ايران داشته، توسط داريوش صفوت تأسيس شده است… - موسیقی‌دان، نوازنده سه‌تار و سنتور ـ متولد هفتم آذرماه ۱۳۰۷ - درگذشت ۲۷ فروردین ۱۳۹۲، کرج ـ آغاز يادگيرى موسيقى نزد پدر ـ حضور در محضر استاد حبيب سماعى براى يادگيرى سنتور ۱۳۲۳ ـ درك محضر استاد ابوالحسن صبا براى تكميل نوازندگى سه‌تار و سنتور ۱۳۲۶ تا ۱۳۳۶ ـ اخذ ليسانس حقوق از دانشگاه تهران ۱۳۳۲ ـ عزيمت به فرانسه براى ادامه تحصيلات ـ دريافت دكتراى حقوق بین‌الملل از دانشكده حقوق دانشگاه پاريس ـ بازگشت به ايران و تدريس در هنرستان موسيقى ۱۳۳۸ ـ درك محضر استاد حاج‌آقا ايرانى...

می گویند مکتب رواقی هم مکتب جهان میهنی ست وهم مکتب خوب زیستن است،به تعبیری عبور از عسرت به فرج است تا زندگی علیرغم رنج و مصائبش برای انسانها آسانتر شود زیرا میوه آگاهی که بشریت را از چاه ویل تاریکی نجات داد چه در اسطوره های نیاکان اقوام شرق و غرب و چه در زمانه یونانی گری تا عصر خرد باوری دکارت و کانت ساده بدست نیامده است وهمواره کسی یا کسانی آزادی و شادی و آسایش بشری را به بند کشیده اند وبرای اینکه آدمی قربانی شود افسانه و توهم و تاریکی را شاهد گرفته اند هر چند برای اسارت بشر توجیهات بی شمار داشته اند تا این پنج روزه را خود در عیش و امن سپری کنند و خلقی به تماشا! سنکا رواقی معروف رومی را گفتند این چه مکتبی ست گفت: مکتب تحمّل بی شکایت مصایب است زیرا مقصودی را متصورنیستیم که جان و دل به...

"ناسیونالیسم نژادی در تاریخ معاصر ایران" عنوان کتابی است، که در سال جاری (1398 شمسی) توسط انتشارات گامِ نو به چاپ رسیده است. نویسنده ی این کتاب، عبدالرضا نواصری، پس از یک یادداشت و یک مقدمه، در سه فصل و یک نتیجه گیری، از تعریف "ملّت" و "ناسیونالیسم" آغازیده و تا "جریان فکری آریاپارت شروین باوند" رسیده و به گفتمان و گونه های ناسیونالیسم و چهار نسل ناسیونالیست های ایرانی پیش و پس از انقلاب اسلامی پرداخته است. در "نسل سوّم متفکران ناسیونالیسم نژادی در ایران"، نام های شاهرخ مسکوب، ذبیح الله صفا، عبدالحسین زرّین کوب، فریدون آدمیّت و شجاع الدین شفا به چشم می خورد. آنچه در نخستین صفحه ی کتاب، در بخش "یادداشت نویسنده" قابل تأمل برای همه ی خوانندگان است، این سخن نویسنده است: «بیان دیدگاه های ناسیونالیستی افراد ذکرشده در کتاب، به معنای نفی سایر وجوه و ابعاد مثبت آنان در حوزه های علمی، فرهنگی و...

احمد سیف در پیوند با بررسی تقابل بین سنت و مدرنیته در ایران هم، همه چیز بستگی دارد كه چه كسی با چه دیدگاهی به این بررسی بپردازد. اگر نویسنده مدافع سنت باشد، كه حتما تجدد‌طلبان مقصرند و به این یا آن قدرت خارجی وابسته بوده‌اند و اگر به اردوگاه تجدد‌طلبان دلبستگی داشته باشد كه بدیهی است سنت‌گرایان نگذاشته‌اند. تا آن زمان كه از این شیوه اندیشیدنِ خیر و شری با دانش و آگاهی دست بر نداریم، كار ما زار خواهد بود.  این خیر و شر اندیشی وقتی به عرصه نقادی كشیده می‌شود، نتیجه به‌واقع اسف‌انگیز می‌شود. چون نقد به‌جای این كه وسیله‌ای باشد برای خودآموزی و كمك به دیگران، در وجه عمده وسیله‌ای می‌شود برای جا انداختن یكه‌سالاری در عرصه اندیشه كه در اینجا و همه‌جا و در همه زمان‌ها، اول و آخر مصیبت است.  مسأله ما اما، این است که چرا در تاریخ دراز همیشه استبداد داشته‌ایم؟ حداقل...

اولین تصاویر ذهنی که از شنیدن موسیقی اصیل ایرانی دارم مربوط به دوران بین کودکی و نوجوانی است. وقتی با پدر به سلمانی محله مان با آن آینه کوبی و دیوارهای سبز رنگ می رفتم، یک رادیوی بزرگ قهوه ای رنگ فیلیپس، روی طاقچة بالای آینه های چسبیده به دیوار، درست روبه¬روی صندلی سلمانی خودنمایی می کرد که به طور دائم روشن بود. ابتدا پدر روی صندلی می نشست و حسین آقا، سلمانی 60- 70 ساله محله مان با آن بینی عقابی و سر طاس، با لهجه شمالی خود شروع به گفتگو با پدر می کرد و در عین حال با قیچی موهای پدر را که پشت گردنش فر شده و نشانه ای برای آمدن به سلمانی بود، کوتاه می کرد. بعد از آن نوبت به من می رسید تا حسین آقا برای آنکه راحت بتواند موهای مرا کوتاه کند تخته ای را روی دسته های صندلی سلمانی قرار می...

نام مکتب سقاخانه با کسانی چون زنده رودی و پیل آرام و تناولی، برای هیچ اهل هنری درایران بیگانه نیست. اولین مواجهه با آثار مسعود عربشاهیی احتمالا این مارا با این پرسش مواجه می سازد که آیا از آثار مکتب سقاخانه نیست؟ علاوه بر اصراری که خیلی ها حتی اگر با اغماض بر این قضیه دارند، خود عربشاهی هیچگاه این را نپذیرفته. شاید این مهمترین علت دور ماند نام عربشاهی از زبانها در چند دهه اخیر به رغم فعالیت نسبتا زیاد و تاثیرگذارش باشد. سرنوشت آثارش اما به مراتب اسفبار تر است. بسیاری از تابلوهایش که روزگاری با جلال و شکوه آویزان شده بودند امروز یا از مبان رفته اند یا به چارچوبی برای قیر و ایزوگام تبدیل شده اند. تلفیق خیره کننده نمادهای ملی و منطقه ای با سیستم های هنری مدرن و انتزاعی و استفاده هنرمندانه از رنگها به غایت تحسین بر انگیز است. در این پرونده سعی...

سوم اردیبهشت 1396، میهن بهرامی، نویسنده، نقاش، طراح، روان شناس، جامعه شناس، کارشناس تاریخ هنر، و نخستین زن ایرانی منتقد سینما و تئاتر از دنیا رفت. دربارۀ زندگی و آثار او، و سهمی که در پیشبرد هریک از رشته های فعالیت خود در ایران داشت، می توان ده ها مطلب نوشت. سبک او در نقاشی گل، به تشخیص کارشناسان گالری تِیت در لندن در اوایل دهۀ هشتاد میلادی، شیوه ای نوین را در بازتاب طبیعت به سبک نوکلاسیک رقم می زد. برای طراحی هنری فیلم «جستجوگر» (1368)، ساختۀ همسرش، محمد متوسلانی، به کندوکاوی ژرف در دل کویر رفت و علاوه بر کاروانسراهایی که در آن زمان اسیر خاک فراموشی شده بودند، عظمت باستانی ارگ بم را نیز برای نخستین بار روی پردۀ نقره یی فرستاد. در مقام منتقد سینما، نقدهای دگراندیشانه، تک رو، و ریزکاوانۀ او بر تازه ترین ساخته های فیلمسازان ایرانی و غیرایرانی در دهه های چهل و...

  طاهره قره‌العین  شاعر و عالم مذهبی  تولد ۱۱۹۳ یا ۱۱۹۶ خورشیدی در قزوین  اعدام ۱۲۳۱ در تهران نام کامل او فاطمه زرین تاج برغانی قزوینی است. به گفته افسانه نجم‌آبادی و ریچارد فولتز نام او فاطمه‌بیگم برغانی بوده‌است. عباس افندی گفته‌است که طاهره، در کودکی ام‌سلمه نامیده شد، نام‌های دیگر طاهره، قره‌العین، زرین تاج، زکیه، و هنده می‌باشد. مردم قزوین وی را با نام دختر آقا یاد می‌کردند. نام «فاطمه»، برای بسیاری از بابی‌ها، مفهومی از بازگشت و رجعتفاطمه زهرا، دختر پیامبر اسلام را القا می‌نمود. وی پس از آن‌که با سیدکاظم رشتی، رهبر شیخیه، مکاتبه و ارتباط برقرار کرد توسط او ( قرةالعین ) مجازاَ به معنای نور چشم؛ مایه سرور، یا روشنی چشم نامیده شد. مورخ عراقی، علی الوردی، در کتاب لمحات اجتماعیّه، موی وی را بور و زرین عنوان کرده و آن را دلیل بر لقب زرین تاج به وی دانسته است، زیرا...

به بهانه کتاب موزه خوانی موزه یا آثارخانه در معنی سنتی خود به مکان خاصی که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش را به معرض نمایش می‌گذارند،گفته می شود.اما از انجایی که بین موزه به عنوان مکان نگهداری و آثار موزه ای به عنوان محتوای آن ارتباطی دو طرفه وجود دارد و هریک بدون دیگری معنای خود را از دست می دهند شورای بین المللی موزه ها( ایکوم)که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود موزه را این‌گونه تعریف کرده‌است: «موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و...

نقاش و نظم و فضا واژه‌ای كليدى و كامل كه بتوان با آن شخصيت و خلاقيت «مهدى حسينى» را یکجا جمع كرد و صورت بست، «نظم» است. اين نظم حتماً خاستگاهى درونى دارد كه ریشه‌هایش را بايد بيش از هر چيزى در تربيت ذهنى نقاش جست‌وجو كرد. يعنى در همان چيزى كه باعث می‌شود او در آثارش هم با بيننده خيلى روان و سليس سخن بگويد و باز از همان تهذيب و پالايش درونى بگويد… - متولد ۱۳۲۲ كاشان -فارغ‌التحصیل هنرستان هنرهاى زيباى پسران تهران (رشته نقاشى) ۱۳۴۱ -ليسانس رشته نقاشى و هنرهاى چاپى از انستيتو هنر شيكاگو۱۳۴۷ -فوق‌لیسانس رشته نقاشى و هنرهاى چاپى از انستيتو پرات نيويورك ۱۳۴۹ -استاد دانشگاه و عضو هيأت علمى دانشگاه هنر -رئيس دانشكده هنر -برگزارى ۱۶ نمايشگاه انفرادى ۱۳۸۳ ـ ۱۳۵۲ -شركت در ۴۰ نمايشگاه گروهى در ايران و خارج از كشور ۱۳۸۳ ـ ۱۳۴۱ -عضو هيأت انتخاب و داورى اولين، دومين و سومين...

معناى پنهان در مركب و کاغذ غلامحسين اميرخانى استاد مسلم خط و خطاطى را در تالار آيينه مجموعه فرهنگى هنرى صبا يافتيم. بی‌پیرایه و ساده. شیک‌پوش و مرتب. با تسبيحى در دست و عينكى بر چشم. سؤال اولم دلش را به درد می‌آورد و با اين حال از پاسخ دادن طفره نمی‌رود: «وقتى آثارم را می‌فروشم چه احساسى دارم؟… هم حسرت می‌خورم و هم خوشحال می‌شوم… - متولد ۱۳۱۸ شهرستان طالقان -  استاد خوشنويسى و خطاطى - شاگرد استادانی چون سیدحسین میرخانی و سیدحسن میرخانی در خط نستعلیق -  استخدام از سال ۱۳۴۰ در اداره کل هنرهای زیبا در وزارت فرهنگ و هنر سابق (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امروز) به سمت خطاط - مدیریت و ریاست شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران، مدیریت فرهنگسرای ارسباران (هنر) و ریاست شورای عالی خانه هنرمندان ایران ـ رئيس انجمن خوشنويسان ايران (از سال ۱۳۵۸ تاكنون( ـ رئيس شوراى عالى خانه هنرمندان (از بدو...

وقتی صحبت از آغاز پیدایش یک تمدن می شود سنجه های اعتباربخشی دانش ما الگوهایی را برای این ردیابی معرفی می کند. هربار با نگریستن به پس پشت خود انسان هایی را می بینیم که در یک چیز علیرغم تفاوت های فرهنگی، جهان‌بینی و زیست‌جهان‌شان با ما مشترک هستند؛ و آن موجودیتی است که با آن خود را می نامیم: انسان. انسان امروزی به رغم تمامی دژخیمی و ددمنشی‌هایی که از خود نشان می دهد و آن هم در دهه های نخستین بیست و یکمین قرن تاریخ خودانگاشته‌اش که با انواع کشتارها، جنگ ها و نسل‌کشی‌ها، هستی اش را بدان زینت می‌کند. همین انسان وقتی به نیای خود بنگرد او را وحشی می خواند و خود را صاحب اندیشه‌ای بس سترگ می داند که گویی پیمانه توسعه فرهنگی و پیشرفت‌اش چنان سرریز کرده که دارد از دیوار همان صفاتی خود را به زوال می‌کشاند که پدرانش را بدان می خواند:...

تدوین و انتشار کتاب منشور مرمت و معماری به همت چهره ماندگار عرصه معماری کشور، محمد منصوری فلامکی، و بیش از 280 تن از متخصصین و فعالین عرصه مرمت و معماری صورت گرفته است. به اعتقاد مؤلف این کتاب ارزشمند به مناسبت نیاز به سخنی مدون در مقوله هایی که بار ملی و جهانی دارند نگاشته شده است و دغدغه نصیحت و یا تبدیل شدن به قانونی مصوب را ندارد. در پیشگفتار و مقدمه کتاب آمده است: آنچه در متن منشوری که پیش روی داریم وجه تقدس دارد و سبب تدوین و ارائه آن به جامعه مرمت‌گران معماری کشور می‌شود، در مجمعی برای شور در وفاق ملی به میان می‌آید تا گامی مفید در راه تدوین و تصویب سندی شود که می‌خواهد تبادل نظر و شور در فضای علمی در باب امور اجرایی کشور را ترویج کند (ص 38) در حقیقت یکی از مهم ترین اهداف این منشور این است...

صبح یکی از روزهای اواخر بهمن‌ماه 57، همه جای تهران غوغا بود. تب‌وتاب انقلاب هنوز در خیابان‌ها جریان داشت ولی مُهر پیروزی بر هرچه می‌دیدی خورده بود. راه‌بندان‌ها دیگر معنی دوروز قبل را نداشت و خشم مردم فروکش کرده بود. صبح زود برای انجام کاری به بیمارستان ایرانشهر می‌رفتم، که سروصدای چندنفر و ناله و فغان مادری توجه مرا جلب کرد، به‌سوی آنها رفتم و در اولین برخورد دانستم، کلیمی هستند. از زن جوان‌تری که کنار بقیه ایستاده بود، پرسیدم: «چه شده است...؟» بی‌مقدمه درحالی‌که دست‌هایش را تکان می‌داد، شروع کرد: «برادرم دو روز پیش در میدان عشرت‌آباد تیر خورده و از سرنوشت او خبری نداریم...» این واقعه آن روزها یک امر عادی بود، سوال کردم: «حالا کجاست... .؟» با دست‌پاچگی گفت: «نمی‌دانم، تمام بیمارستان‌ها را دیشب تا به حال زیر پا گذاشته‌ایم، گفته‌اند: «مجروحین میدان عشرت‌آباد را اینجا آورده‌اند، ولی تمام اتاق‌ها را یکی‌یکی گشته‌ایم، حمید میان آنها نیست...

  بهار مختاریان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا ضمن اشاره به اینکه  از آغاز سال در ایران باستان شواهدی مبنی بر دو زمان که یکی منطبق بر اعتدال پاییزی، یعنی «مهرگان» و یکی اعتدال بهاری یعنی «نوروز» وجود دارد. «نوروز» برخلاف «مهرگان» که با نام خاص ایزد میترا/مهر مربوط است، ظاهرا اسم عامی به معنی «روز نو» است، اما گویا در زمانی نامعلوم این اسم عام  مشخصا بر اعتدال بهاری و جشن آغاز سال تبدیل به اسم خاصی شده بوده است. ریشه لغوی «نوروز» از دو واژه ی nava  در اوستا به معنی «نو» است که تقریبا تمامی زبانهای هند و اروپایی آن را حفظ کرده اند و raočah «روشنان» که در اوستا تلویحا به معنی اجرام سماوی درخشان است، اما در فارسی باستان به شکل raučah  به معنی «روز»  به کاررفنه است و البته در هیچ یک با ترکیب nava شاهدی ارائه نمی دهند.  منابع پهلوی هم از nōk  ...

  با نجف دریابندری نخستین بار از طریق ترجمه دو اثر از ارنست همینگوی، یعنی پیرمرد و دریا و وداع با اسلحه آشنا شدم، بعدها به واسطه‌ی شناخت و اعتمادی که به مترجم پیدا کرده، ترجمه‌های او از کازو ایشی گورو، ویلیام فاکنر و ساموئل بکت را مطالعه کردم. آشکار است که دریابندری، با شناخت از اثر و نویسنده، دست به انتخاب می‎زند. زندگی او، از همکاری با حزب توده تا محکومیتش به اعدام در دوران پیش از انقلاب، و دست آخر زندگی‌اش با فهمیه راستکار، چیزی شبیه به زندگی ارنست همینگوی است و به نظرم، سرآغاز مترجمی‌اش با انتخاب آثار همینگوی، بی‌سبب نبوده است. همین پی‌جویی آثار دریابندری، دست آخر مرا به یکی از جالب‌ترین کارهای تالیفی دریابندری در حوزه ی انسان‌شناسی آشنا کرد؛ کتاب مستطاب آشپزی، از سیر تا پیاز. کتاب مستطاب آشپزی پرفروش‎ترین اثر نجف دریابندری و تنها تالیف مشترک او با همسرش زنده‌یاد فهیمه راستکار است...

"میدان بی حصار" را می توان مستندی تاریخی و شهری برشمرد که با نگاهی کلی‌گرا از جنبه های مختلف تاریخی، اجتماعی–فرهنگی، سیاسی و معماری به بیان سرگذشت پر فراز و نشیب میدان توپخانه، از آغاز شکل گیری آن در عهد ناصری تا دهه 80 شمسی، می‌پردازد. این میدان از ابتدای شکل گیری خود همواه مرکز جریانهای بزرگ سیاسی و اجتماعی از جمله مشروطه خواهی بوده است. به علاوه این میدان مرکزی برای گردهمایی های اعتراضی، اعدام محکومان شناخته شده همچون شیخ فضل الله نوری و همچنین برگزاری جشنها و مراسم ملی، دینی و سلطنتی بوده است. میدان توپخانه به مدت 70 سال مرکز تهران بوده و بسیاری از خاطرات جمعی و تاریخی طی مدت زمان 150 سال در این میدان شکل گرفته است. با این وجود میدان امروز به جز یک یا دو نشانه مختصر خاطره ی دیگری از گذشته به همراه ندارد و به نوعی هویت تاریخی آن پایمال...

سیدحسین شهرستانی مقدمه: زبان و فرهنگ بُن و اساس هر تمدن و فرهنگ، در زبان و سنت زبانی آن ریشه دارد. زبان مأمن و مأوای تمام آن حقایقی است که تجربۀ ما از جهان را صورت بخشیده و نسبت ما با اشیاء را سامان می دهد. زبان ودیعه¬گاه معانی و عواطف بنیادی حیات و ضامن بقاء و تداوم فرهنگها و اقوام و ملل است. زبان نمایندۀ همۀ حیثیاتی است که فرهنگ را از طبیعت در شکل خام و غیرانسانی آن متمایز می سازد و بدین سبب در طرح اساسی مابعدالطبیعه از ارسطو به بعد، فصل ممیّز انسان از حیوان، «نطق» و سخن قلمداد گردیده است. چنانچه در متون مقدس و منزل نیز هستی انسانی با گویایی و سخنگویی او شناخته شده است: خلق الانسان ، علّمه البیان بدین روی تحقق انسان در گرو سخن و زبان است. در واقع انسان جز در بستر فرهنگ و مجال اجتماع ظهور پیدا نمی...